مدرسه خلاق؛ چیستی و چگونگی در دوره ابتدایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای رشتة برنامه ریزی درسی دانشگاه خوارزمی

2 استادیار گروه مطالعات برنامه درسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت دانشگاه تهران ، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف شناسایی ابعاد و مؤلفه‌های تشکیل‌دهندة مدرسة خلاق در دورة ابتدایی انجام گرفت. پژوهش با رویکرد کیفی و به روش تطبیقی-اسنادی انجام گرفت. روش نمونه‌گیری هم هدفمند و مبتنی بر ملاک بود. به این منظور، به شیوة تحلیل محتوای استقرایی و با استفاده از نرم‌افزار ATLAS.ti با رویکرد NCT، تعداد 283 منبع مکتوب (سند، مقاله و کتاب) مرتبط با موضوع، تجزیه‌وتحلیل شدند و تحلیل تا مرحلة اشباع نظری ادامه یافت. مدرسة خلاق از 6 بعد و 30 مؤلفه تشکیل شده بود. بعد «برنامة درسی خلاق» با 9 مؤلفه (اهداف برنامة درسی، محتوای برنامة درسی، راهبردهای یاددهی- یادگیری، مواد و منابع آموزشی، گروه‌بندی یادگیرندگان، فعالیت‌های یادگیری یادگیرندگان، فضا، زمان، ارزشیابی)؛ بعد «دانش‌آموز خلاق» با سه مؤلفه (باورهای شناختی-فکری، نگرشی-علاقه ای رفتاری، -عملکردی)؛ بعد «خانوادة خلاق» با پنج مؤلفه (موقعیت اقتصادی- اجتماعی، تحصیلات والدین، جو عاطفی خانواده، سبک فرزندپروری، نگرش نوین والدین)؛ بعد «معلم خلاق» با پنج مؤلفه (رهبری کلاس درس، تفکر در کلاس درس، شیوة پاداش‌دهی، شخصیت معلم، دانش و مهارت‌های حرفه‌ای)؛ بعد «مدیر خلاق» با چهار مؤلفه (سبک مدیریت، نگاه خلاقانه، توسعة خلاقیت در معلمان، روابط و تعامل انسانی)؛ بعد «فرهنگ خلاق» با چهار مؤلفه (مشارکت، استقبال از خلاقیت، روحیة پژوهشگری، آزادی اندیشه و عمل).
نتایج به‌دست‌آمده از این پژوهش می‌تواند به‌عنوان راهنمای عمل معلمان، متخصصان، طراحان و والدین در طراحی و ایجاد محیط‌های مبتنی بر خلاقیت قابل‌استفاده باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Creative school; what and how in primary school

نویسندگان [English]

  • Sedighe Yāsemi 1
  • Ali Hossinikhāh 2
  • Marjān Kiyān 2
  • Mas'oud Gerāmipour 2
  • Afzalolsādāt Hoseyni 3
1 PhD Candidate in Curriculum Planning at Khārazmi University, Tehran, Iran
2 (PhD), Khārazmi University, Tehran, Iran
3 (PhD), Khārazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The present study aims to identify the dimensions and components of creative schools at primary schools. A qualitative study was done based on the documentary researc. A purposive sampling method was done based on inclusion criteria. To do so, inductive content analysis was performed, using ATLAS.ti software –NCT approach. So, 283 relevant written sources (documents, articles and books) were analyzed at the theoretical saturation level. The creative school consists of 6 dimensions and 30 components. The “creative curriculum” dimension consists of 9 components (curriculum goals, curriculum content, teaching-learning strategies, instructional materials and sources, learners grouping, Learners' learning activities, space, time , evaluation), “creative student” dimension consists of three components (cognitive-thinking, attitudinal-interest, behavioral-functional belief), the “creative family” dimension includes five components (economical-social status, parents’ educational level, the emotional setting of the family, child upbringing, parents’ innovative attitude), the “creative teacher” has five components (class leadership, thinking in the classroom, awarding, teacher personality, knowledge and professional skills), the “creative manager” dimension includes four components (management style, creative view, creativity development in teachers, Human relations and interaction) and “creative culture” has four components (involvement, embracing creativity, investigative spirit, freedom of thought and action). The results of this study could be used as a stepping stone for teachers, experts, designers and parents to design and create environments based on creativity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • creativity
  • creative school
  • primary schools

مراجع

 
البرزی، محبوبه (1390). نقش باورهای فرزندپروری و نگرش مادران به تفکر خلّاق بر خلّاقیت کودکان. مطالعات اجتماعی- روان‌شناختی زنان، 9(2)، 24-7.
به‌پروژه، احمد. (1388). خلّاقیت چیست؟ کودک خلّاق کیست؟ ماهانة پیوند، 7(356)، 11-8.
جهانی، جعفر. (1388). پرورش خلّاقیت از نظریه تا عمل. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
جهانیان، رمضان. (1395). عوامل مؤثر در پرورش و توسعة خلّاقیت دانش‌آموزان مدرسه‌ها ابتدایی استان البرز. فصلنامة ابتکار و خلّاقیت در علوم انسانی، 6(2)، 202-175.
چشم‌چراغ، عباس. (1386). بررسی تأثیر شیوه‌های تدریس مبتنی بر تکنیک‌های خلّاقیت در آموزش و یادگیری دانش‌آموزان. دوفصلنامة تربیت اسلامی، 3(5)، 36-7.
حسنی، حسین و جهاندیده، جواد. (1394). بررسی تأثیر روش تدریس همیاری بر خلّاقیت دانش‌آموزان دختر پایة پنجم ابتدایی در درس علوم تجربی. دوفصلنامة علمی- پژوهشی دانشگاه شاهد، 22(6)، 150-139.
حسینی، افضل‌السادات. (1396). خلّاقیت آموزشی: مقایسه نظام‌های آموزشی استرالیا، ژاپن و ایران. تهران: سازمان جهاد دانشگاهی تهران.
حسینی، افضل‌السادات و برارپور، گلرخ. (1396). مدرسة خلّاق، مدرسه زندگی. تهران: انتشارات مدرسه.
حسینی، افضل‌السادات. (1378). ماهیت خلّاقیت و شیوه‌های پرورش آن. مشهد: به نشر.
حیدری فرد، رضا. (1394). طراحی، آزمون و پیشنهاد الگوی مدرسه نوآور: یک پژوهش آمیخته (رسالة دکتری). دانشگاه خوارزمی، تهران.
خیرخواه سی سخت، فاطمه. (1396). شناسایی و اولویت‌بندی عوامل مؤثر بر ایجاد و توسعة مدرسه‌ها خلّاق ابتدایی شهر زاهدان با رویکرد الگوبرداری (پایان‌نامة کرشناسی ارشد). دانشگاه سیستان و بلوچستان.
رسولی، یوسف و عیسی مراد، ابوالقاسم. (1395). اثربخشی روش تدریس بدیعه‌پردازی بر خلّاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان. فصلنامة ابتکار و خلّاقیت در علوم انسانی، 6(1)، 174-157.
زارعی، اقبال. (1388). تأثیر ارزشیابی توصیفی بر خلّاقیت و مشارکت یادگیری و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دختر و پسر پایة سوم دبستان در شهر بندرعباس. نشریة علوم تربیتی، 5(2)، 92-79.
سام خانیان، محمد ربیع. (1384). خلّاقیت و نوآوری در سازمان آموزشی. تهران: انتشارات رسانة تخصصی.
سبحانی‌نژاد، مهدی و حسینی، اشرف‌السادات. (1393). تأثیر محتوای برنامة درسی خلّاقیت‌محور بر رشد درک خلّاق کودکان دورة پیش‌دبستانی منطقه دو شهر تهران. ابتکار و خلّاقیت در علوم انسانی، 3(4)، 103-79.
صالحی، محمد. حسینی درونکلایی، سیده زهرا و نازک تبار، هرمز (1398). تأثیر عملکرد خانواده و باورهای هوشی بر خلّاقیت دانش‌آموزان. فصلنامة ابتکار و خلّاقیت در علوم انسانی، 9(1)، 230-211.
عزیزی، نعمت‌اله.، بلندهمتان، کیوان و ساعدی، پیمان. (1398). زمینه‌ها و عوامل خلّاقیت در تدریس معلمان خلّاق در مدرسه‌ها ابتدایی و متوسطه مناطق روستایی. فصلنامة تدریس پژوهی، 7(2)، 114-88.
قاسمی، فرشید و مرزوقی، رحمت‌اله. (1385). مبانی و چارچوب برنامة درسی خلّاق مبتنی بر ICT در دورة ابتدایی. همایش نوآوری در برنامه‌های درسی دورة ابتدایی، شیراز.
قاضی اردکانی، راحله.، ملکی، حسن.، صادقی، علیرضا و درتاج، فریبرز. (1396). طراحی الگوی برنامة درسی پژوهش محوری در مطالعات اجتماعی دورة ابتدایی برای پرورش تفکر و خلّاقیت در دانش‌آموزان. فصلنامة ابتکار و خلّاقیت در علوم انسانی، 7(3)، 106-63.
قدمی، مجید و خسروجردی، زهرا. (1394). خلّاقیت در خانه و مدرسه. تهران: انتشارات مدرسه.
کدیور، پروین. (1387). روان‌شناسی تربیتی. تهران: سمت.
معروفی، یحیی و مولودی، مظفر. (1394). تأثیر روش تدریس بدیعه‌پردازی بر پرورش خلّاقیت دانش‌آموزان پایة پنجم ابتدایی. دوفصلنامة پژوهش‌های آموزش و یادگیری (دانشور رفتار)، 22(6)، 44-31.
نظری، رضوان. موسوی پور، سعید و سیفی، محمد. (1392). تأثیر ارزشیابی توصیفی بر خودپنداره تحصیلی، خلّاقیت و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان پایة چهارم ابتدایی. مجلة مطالعات آموزش و یادگیری، 5(1)، 103-124.
Ananiadou, K., & Claro, M. (2009). 21st Century Skills and Competences for New Millennium Learners in OECD Countries (OECD Education Working Papers No. 41). http://dx.doi.org/10.1787/218525261154
Andrilovic, V., & Cudina, M. (1985). Psihologija ucenja i nastave. Zagreb: Skolska knjiga.
Amabile, T. M. (1998). How to kill creativity. Boston, MA: Harvard Business School Publishing.
Amabile, T.M. (1996). Creativity in Context: Update to the Social Psychology of Creativity. Boulder, CO: Westwood Press.
Bailey, K. (2008). Methods of social research. Simon and Schuster. Brinkman, D. (2010). Teaching creatively and teaching for creativity. Arts Education Policy Review, 111(2), 48–50.
Bradley, R. H., & Corwyn, R. F. (2002). Socioeconomic status and child development. Annual review of psychology, 53(1), 371-399.
Beghetto, R.A, and Kaufman, J. C. (2017). Learning for Creativity. In R. K. Sawyer (Author), Nurturing creativity in the classroom (pp. 265-286). New York: Cambridge University Press.
Baer, J., & Kaufman, J. C. (2019). Assessing creativity with the consensual assessment technique. In I. Lebuda, & V. Glăveanu (Eds.), The Palgrave handbook of social creativity research. Palgrave studies in creativity and culture (pp.27-37). Cham: Palgrave Macmillan.
Craft, A. (1999). Creative development in the early years: some implications of policy for practice. The Curriculum Journal, 10(1), 135-150.
Craft, A. (2005). Creativity in schools: tensions and dilemmas. London: Routledge.
Cropley, A. (2006). Creativity: A social approach. Roeper Review, 28(3), 125-130.
Cropley, A. J. (1997). Fostering creativity in the classroom: General principles. In M. A. Runco (Ed.), The creativity research handbook (pp. 83-114). Cresskill, NJ: Hampton Press.
Creswell, J. W. (2008). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research (3rd ed.). Upper Saddle River, NJ: Pearson Education, Inc.
Colley, K. M. (2015). Cultivating creativity: The practice of teaching for creativity in the elementary classroom (Doctoral Dissertations, University of Denver). Retrieved from https://digitalcommons.du.edu/etd.
Coulson, A. N., & Burke, B. M. (2013). Creativity in the elementary music classroom: A study of students’ perceptions. International Journal of Music Education, 31(4), 428-441.
Dickhut, J. E. (2003). A brief review of creativity. Retrieved June 20, 2010, from http:// www.personalityresearch.org/papers/dickhut.html
Davies, D. (2002). Creative teachers for creative learners-a literature review. Creative Education, 1(3), 1-16.
Dollinger, S. J. (2007). Creativity and conservatism. Personality and Individual Differences, 43(5), 1025-1035.
Arts Council England. (2010). Enquiry Schools Program: Schools engage in a creative learning program targeted at a specific group of pupils and teachers. Further information is available on the Creative Partnerships website: http://www.creative-partnerships.com/programmes/enquiryschools/enquiry-schools,24,LAN.html
Friese, S. (2019). Qualitative data analysis with Atlas. ti. Sage Publications Asia-Pacific Pte ltd.
Flanders, K. D. (2019). Teachers and Creativity in the Classroom (Doctoral Dissertations, University of Denver). Retrieved from https://digitalcommons.du.edu/etd/1574.
Harris, A. (2009). Creative leadership: Developing future leaders. Managing in Education, 23(1), 9-11.
Hernandez-Torrano, D., & Ibrayeva, L. (2020). Creativity and education: A bibliometric mapping of the research literature (1975–2019). Thinking Skills and Creativity, 35: 100625. DOI: 10.1016/j.tsc.2019.100625
Hennessey, B. (2016). Intrinsic Motivation and Creativity in the Classroom: Have We Come Full Circle? In R. Beghetto & J. Kaufman (Eds.), Nurturing Creativity in the Classroom (Current Perspectives in Social and Behavioral Sciences, pp. 227-264). Cambridge: Cambridge University Press. doi:10.1017/9781316212899.015
Hu, W., & Adey, P. (2002). A scientific creativity test for secondary school students. International Journal of Science Education, 24(4), 389–404.
Jankowska, D. M., & Karwowski, M. (2019). Family factors and development of creative thinking. Personality and Individual Differences, 142, 202-206.
Jindal-Snape, D., Davies, D., Collier, Ch., Howe, A., Digby, R. & Hay, P. (2013). The impact of creative learning envir.onments on learners: A systematic literature review. Improving Schools, 16(1), 21-31.
Jones, L. (1993). Barriers to Creativity and Their Relationship to Individual, Group, and Organizational Behavior. In S. G. Isaksen, M. C. Murdock, R. L. Firestien, & D. J. Treffinger (Eds.) Nurturing and Developing Creativity: The Emergence of a Discipline (pp. 133-154). Norwood, NJ: Ablex Publishing Corporation.
Jeffrey, B. (2006). Creative teaching and learning: Towards a common discourse and practice. Cambridge Journal of Education, 36(3), 399-414.
Karwowski, M., Gralewski, J., Patston, T., Cropley, D. H., & Kaufman, J. C. (2020). The creative student in the eyes of a teacher: A cross-cultural study. Thinking Skills and Creativity, 35: 100636.
Kaufman, J. C., & Sternberg, R. J. (2007). Creativity. Change: The Magazine of Higher Learning, 39(4), 55-60.
Kupers, E., & van Dijk, M. (2020). Creativity in interaction: the dynamics of teacher-student interactions during a musical composition task. Thinking Skills and Creativity, 36:  100648. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2020.100648
Lin, Y. S. (2011). Fostering creativity through education–a conceptual framework of creative pedagogy. Creative education, 2(3), 149-155.
Lombardi, M. M. (2007). Authentic learning for the 21st century: An overview. Educause learning initiative, 1(2007), 1-12.
Lubart, T. I., & Sternberg, R. J. (1995). An investment approach to creativity: Theory and data. In S. M. Smith, T. B. Ward, & R. A. Finke (Eds.), The creative cognition approach (p. 271–302). The MIT Press.
Lucas, B. (2001). Creative teaching, teaching creativity and creative learning. In A. Craft, B. Jeffrey, & M. Leibling (Eds.), Creativity in Education (pp. 35-44). London: Continuum International Publishing Group.
Mullet, D. R., Willerson, A., Lamb, K. N., & Kettler, T. (2016). Examining teacher perceptions of creativity: A systematic review of the literature. Thinking Skills and Creativity, 21, 9-30.
Mellou, E. (1996). Can creativity be nurtured in young children?. Early child development and care, 119(1), 119-130.
Miller, A. L., Lambert, A. D., & Speirs Neumeister, K. L. (2012). Parenting style, perfectionism, and creativity in high-ability and high-achieving young adults. Journal for the Education of the Gifted, 35(4), 344-365.
Miller, B. C., & Gerard, D. (1979). Family influences on the development of creativity in children: An integrative review. Family Coordinator, 28(3), 295–312.
Niu, W., & Sternberg, R. J. (2003). Societal and school influences on student creativity: The case of China. Psychology in the Schools, 40(1), 103-114.
Niu, W. (2007). Individual and environmental influences on Chinese student creativity. The Journal of Creative Behavior, 41(3), 151-175.
Oral, G. (2006). Creativity of Turkish prospective teachers. Creativity Research Journal, 18(1), 65-73.
Piirto, J. (2004). Understanding creativity. Goshen, Kentucky: Great Potential Press.
Tang, M., & Werner, C. H. (2017). An interdisciplinary and intercultural approach to creativity and innovation: Evaluation of the EMCI ERASMUS intensive program. Thinking Skills and Creativity, 24, 268-278.
Robinson, K. (2011). Out of our minds: Learning to be creative. Chichester, UK: John Wiley & Sons.
Reid, Z. (2015). Creativity across the curriculum: Why it matters. International Journal of Arts & Sciences, 8(6), 1-10.
Scoffman, S. (2003). Thinking creatively. Primary Geographer, 50, 4-6.
Starko, A. J. (2018). Creativity in the classroom: schools of curious delight. New York: Routledge.
Stoll, L., & Temperley, J. (2009). Creative leadership: A challenge of our times. School Leadership and Management, 29(1), 65-78.
Tubb, A. L., Cropley, D. H., Marrone, R. L., Patston, T., & Kaufman, J. C. (2020). The development of mathematical creativity across high school: Increasing, decreasing, or both? Thinking Skills and Creativity, 35, 100634. https://doi.org/10.1016/j.tsc.2020.100634
Ucus, S., & Acar, I. H. (2019). Exploring the perceptions of student teachers about ‘creative school’in early childhood education. Early Child Development and Care, 189(2), 191-206.
Walberg, H. J. (1988). Creativity and talent as learning. In R. J. Sternberg (Ed.), The nature of creativity: Contemporary psychological perspectives (p. 340–361). Cambridge University Press.
Ward, T. B. (2007). Creative cognition as a window on creativity. Methods, 42(1), 28-37.
Wieth, M. B., & Francis, A. P. (2018). Conflicts and consistencies in creativity research and teaching. Teaching of Psychology, 45(4), 363–370.
Zhou, J., Shen, J., Wang, X., Neber, H., & Johji, I. (2013). A cross-cultural comparison: Teachers’ conceptualizations of creativity. Creativity Research Journal, 25(3), 239-247.
Zhang, Q., Siribanpitak, P., & Charoenkul, N. (2018). Creative leadership strategies for primary school principals to promote teachers’ creativity in Guangxi, China. Kasetsart Journal of Social Sciences, https://doi.org/10.1016/j.kjss.2018.08.007.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 فروردین 1399
  • تاریخ بازنگری: 17 خرداد 1399
  • تاریخ پذیرش: 12 مرداد 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار