شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های آموزش شیمی برای توسعة پایدار و بررسی میزان توجه به آن‌ها در کتاب‌های درسی دورة دوم متوسطه

حبیبی, لیلا; احمدی, پروین; صمدی, پروین

doi:10.22034/jei.2021.235187.1519

شناسایی ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های آموزش شیمی برای توسعة پایدار و بررسی میزان توجه به آن‌ها در کتاب‌های درسی دورة دوم متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری رشتة برنامه‌ریزی درسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

² دانشیار مدیریت و برنامه‌ریزی آموزشی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

10.22034/jei.2021.235187.1519

چکیده

هدف از تحقیق حاضر شناسایی ابعاد و مؤلفه های آموزش شیمی برای توسعه پایدار و بررسی میزان توجه به مؤلفه های تعیین شده در برنامه درسی شیمی دوره متوسطه است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت از نوع پژوهش های ترکیبی، از نظر میزان کنترل متغیرها از نوع غیر آزمایشی، از نظر هدف در زمره پژوهش‌های کاربردی و از جهت روش سندکاوی، تطبیقی و آنتروپی شانون می‌باشد. جامعه آماری در این تحقیق عبارت بودند از: کتاب های شیمی درسی دوره‌ متوسطه، برنامه های درسی، اسناد مربوط به آموزش شیمی برای پایداری و اسناد جهانی یونسکو. روش نمونه گیری هدفمند و کشورهای انگلستان، کانادا و فنلاند برای مقایسه با ایران انتخاب شدند. یافته‌های تحقیق بیانگر شناسایی ۳ بعد، ۱۷ مؤلفه و ۸۱ شاخص در آموزش شیمی برای توسعه پایدار بودند. علاوه بر این نتایج تحقیق نشان داد که در کتاب های درسی ایران در پایه یازدهم و دوازدهم به مؤلفه های بعد محیط زیستی توجه کمتری و به مؤلفه‌های اقتصادی و اجتماعی توجه بیشتری شده است. و در پایه دهم به مؤلفه های شیمی در جامعه توجه کمتری شده است. نتایج نشان می‌دهد، که وضعیت موجود برنامه های درسی شیمی متوسطه ایران از جهت میزان توجه به آموزش مهارت‎ها برای آموزش توسعه پایدار در مقایسه با سایر کشورها کافی نیست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying the dimensions, components and indicators of chemistry education for sustainable development and Surveying the Degree of Attention in the high School's chemistry Curriculum

نویسندگان [English]

leila habibi ¹
Parvin Ahmadi ²
Parvin Samadi ²

² (PhD), Department of Educational Administration and Planning, Faculty of Education and Psychology, Alzahrā University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The purpose of this study is to identify the dimensions and components of chemistry education for sustainable development and Surveying the Degree of Attention in the high School's chemistry Curriculum. The present study is a combination of non-experimental studies in terms of nature, non-experimental in terms of control over variables, applied researches in terms of purpose, and Shannon in terms of document analysis, comparative and entropy methods. The statistical population in this study were: high school chemistry textbooks, curricula, documents related to chemistry education for sustainability and UNESCO global documents. Purposeful sampling method and the countries of England, Canada and Finland were selected for comparison with Iran. The research findings identified 3 dimensions, 17 components and 81 indicators in chemistry education for sustainable development. In addition, the results of the study showed that in Iranian textbooks in the eleventh and twelfth grade, less attention has been paid to the components of the environmental dimension and more attention has been paid to the economic and social components. In the tenth grade, the components of chemistry in the society have received the least attention. The results show that the current situation of Iranian secondary chemistry curricula is not sufficient for sustainable development in comparison with other countries in terms of attention to skills training.

کلیدواژه‌ها [English]

Chemistry education for sustainable development
curriculum
high school
sustainable development

مراجع

اقدامی، سارا. (1395). بررسی مؤلفه‌های آموزش توسعة پایدار در کتاب‌های درسی علوم تجربی دورة اول متوسطه به روش آنتروپی شانون (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.
بدریان، عابد. (1390). آموزش شیمی. تهران: مبنای خرد.
حبیبی، لیلا. (1391). شناسایی جایگاه شیمی سبز در برنامة درسی کشورهای پیشرفته برای ارائة راهکارهای مناسب برای برنامة درسی مدارس ایران (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشکده علوم دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.
حسن‌زاده مقیمی، ژیلا. (1395). بررسی تجارب جهانی درزمینة آموزش شیمی سبز به معلمان برای ارائه راهکارهای مناسب در ایران (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشکده علوم دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.
زارع، سمیه. (1396). تدوین چارچوب آموزش توسعة پایدار با رویکرد یادگیری الکترونیکی در سطح آموزش عالی (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشکده علوم تربیتی دانشگاه هرمزگان.
رحیمیان، شهناز. (1395). نیازسنجی دانش معلمان شیمی از شیمی سبز جهت ارائة الگوی محتوای آموزشی مناسب (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشکده علوم دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.
رضایی، مریم.، احمدی، غلامعلی.، امام‌جمعه، سید محمدرضا و نصری، صادق. (1395). طراحی و اعتبارسنجی الگوی برنامة درسی مناسب جهت «آموزش برای توسعة پایدار» در دورة ابتدایی ایران (پایان‌نامة دکترا). دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی.
صابری، مژده. (1390). اثربخشــی آموزش محیط‌زیست در رسیدن به توسعة پایدار با رویکرد استفاده از فناوریهای سازگار با محیط‌زیست (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه پیام نور.
کرمی،لیلا. (۱۳۹۵). تحلیل محتوای کتاب‌های مطالعات اجتماعی دورة ابتدایی ازنظر میزان توجه به مؤلفه‌های بعد اجتماعی توسعة پایدار ( پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.
مرادپور، سعید. (۱۳۹۸).تحلیل محتوای شیمی دوازدهم بر اساس اصول شیمی سبز و حیطه های یادگیری بلوم ( پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشکده علوم دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، تهران.
Bacani, C. (2010). Integrating Education for Sustainable Development into Secondary Education Curriculum in Southeast Asia. Retrieved from https://www. Seameo - innotech.org/wp- content/uploads/2014/01/PolRes Integrating- Education- for- Sustainable- Development /
Blum, C., Bunke, D., Hungsberg, M., Roelofs, E., Joas, A., Joas, R., Blepp, M. & Stolzenberg, H. C. (2017). The concept of sustainable chemistry: key drivers for the transition towards sustainable development. Sustainable Chemistry and Pharmacy, 5, 94- 104.
Bereday, G. Z. F. (1964). Comparative Method in Education. New York, NY: Holt, Rinehart and Winston Inc.
Eilks, I., Sjöström, J., & Hofstein, A. (2017). Relevant chemistry education for sustainability. Daruna, 44, 18-29.
Eilks, I. (2015). Science Education and Education for Sustainable Development: Justifications, Models, Practices and Perspectives. Mathematics, Science & Technology Education, 11(1), 149- 158.
Finnish National Board of Education. (2015). The national core curriculum for general upper secondary education. Retrieved from http://www.oph.fi /saadokset_ja_ohjeet/ opetussuunnitelmien_ja_tutkintojen_perusteet/lukioko ulutus/ lops2016 /103/0/lukion_opetussuunnitelman _perusteiden _luonnos.
de Goes, L. F., Chen, X., Nogueira, K. S., Fernandez, C., & Eilks, I. (2018). Evidence of Sustainable Development Education in Brazilian Secondary School Chemistry Textbooks. In I. Eilks, S. Markic, B. Ralle (Eds.), Building bridges across disciplines for transformative education and a sustainable future (pp. 252- 262). Aachen: Shaker Verlag.
Garner, N., Siol, A., & Eilks, I (2015). The Potential of Non- Formal Laboratory Environments for Innovating the Chemistry Curriculum and Promoting Secondary School Level Students Education for Sustainability. Sustainability, 7(2), 1798- 1818. https://doi.org/10.3390/su7021798.
Gurung, H. (2002). Ecotourism, sustainable development and environmental education: a case study of ACAP. In Daniella Tilbury, Robert B. Stevenson, John Fien, Danie Schreuder (Eds), Education and Sustainability Responding to the Global Challenge (pp. 55-64). IUCN Commission on Education and Communication (CEC).
Hill, J., Kumar, D., & Verma, R.k. (2013). Challenges for Chemical Education: Engaging with Green Chemistry and Environmental Sustainability. The American Institute of Chemists, 86(1), 24- 31.
Holme, T. (2019). Incorporating elements of green and sustainable chemistry in general chemistry via systems thinking. In A. Dicks and L. Bastin (Eds), Integrating Green and Sustainable Chemistry Principles into Education (31-47). Elsevier.
Johnston, P., Everard, M., Santillo, D., & Robèrt, K. H. (2007). Reclaiming the definition of sustainability. Environmental science and pollution research international, 14(1), 60-66.
Juntunen, M. (2015). Holistic and inquiry based education for sustainable development in chemistry (Doctoral dissertation, Department of Chemistry, Faculty of Science, University of Helsinki). Retrieved from https://helda.helsinki.fi/ bitstream /handle/10138/154531/holistic.pdf/.
Karaarslanab, G., & Teksözb, G. (2016). Integrating Sustainable Development Concept into Science Education Program is not enough; We Need Competent Science Teachers for Education for Sustainable Development. International Journal of Environmental and Science Education, 11(15), 8403- 8425.
Mahaffy, P.G., Brush, E., Haack, J., & Holl, F. (2018). Systems Thinking, and Green and Sustainable Chemistry. Chemical Education, 95, 1689−1691.
Mahaffy, P. G., Matlin, S. A., Whalen, J. M., & Holme, T. A. (2019). Integrating the molecular basis of sustainability into general chemistry through systems thinking. Journal of Chemical Education, 96(12), 2730-2741.
O’Connor, H. (2015). Sustainability across the Australian Curriculum: Will It Remain a Priority Sustainability. Education, 7, 1- 24.
Osman, A., Ladhani, S., Findlater, E., & McKay, V. (2017). Curriculum framework for the sustainable development goals. London, UK: The Commonwealth Secretariat.
Oloruntegbe, K.o., & Alake, E.M. (2010). Chemistry for today & the future: sustain- ability through virile problem based chemistry curriculum. Basic & applied sciences, 4(5), 800- 807.
Shannon, C. E. (1948). A Mathematical Theory of Communication. Technical, 27, 379–423.
Shwartz, Y. (2014). Enhancing Students’ Motivation to Learn Chemistry. Education, 2(2), 100- 123. https://doi.org/10.25749/sis.4068.
The Ontario Curriculum, Grades 9 and 10: Science (revised) (2008). Retrieved from http://www.edu.gov.on.ca/eng/ curriculum/ secondary/ science9- 10_2008.pdf/.
The Ontario Curriculum, Grades 11 and 12: Science (revised) (2008). Retrieved from http://www.edu.gov.on.ca/eng/curriculum/secondary/2009science11_12.pdf.
vilches, A., & Gil- Perez, D. (2011). Creating a Sustainable Future: Some Philosophical and Educational Considerations for Chemistry Teaching. Science & Education, 22(7), 1- 16.
Wang, M., Ya Li, X., and Nian, H. L. (2018). Current Opinion in Green and Sustainable Chemistry: Green chemistry education and activity in China. American Chemical Society, 13,123–129.
Wardencki, W., Curyo, J., &. Namieoenik, J. (2005). Green chemistry current & future. Environmental Studies, 14(4), 389- 395.