اثربخشی آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی و تاب‏‌آوری تحصیلی دانش‌‏آموزان قربانی قلدری

محمدی, محمد; فرید, ابوالفضل; حبیبی کلیبر, رامین; مصر آبادی, جواد

doi:10.22034/jei.2021.222616.1404

اثربخشی آموزش ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی و تاب‏‌آوری تحصیلی دانش‌‏آموزان قربانی قلدری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ ‏دکتری روان‏شناسی تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‏شناسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

² دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‏شناسی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

³ دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‏شناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

⁴ ‏استاد گروه علوم تربیتی، دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‏شناسی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

10.22034/jei.2021.222616.1404

چکیده

پژوهش حاضر به ‏‏منظور تعیین اثربخشی آموزش گروهی ابراز وجود بر سازگاری اجتماعی و تاب ‏آوری تحصیلی دانش ‏آموزان پسر قربانی قلدری انجام گرفت. روش پژوهش شبه‏ آزمایشی با طرح پیش ‏آزمون- پس ‏آزمون با گروه کنترل بود. جامعۀ آماری پژوهش را تمام دانش ‏آموزان پسر دورۀ متوسطۀ اول سطح شهر مریوان تشکیل می‌‏دادند که در سال تحصیلی ۹۷-۹۸ مشغول به تحصیل بودند. با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی خوشه‏‌ا‌ی ۶۰ دانش‏آموز انتخاب و به‌‏طور تصادفی در دو گروه آزمایش(۳۰) و کنترل (۳۰) جای‌دهی شدند. شرکت‏‌کنندگان گروه آزمایش به مدت شش هفته و هر هفته دو جلسه (۱۲ جلسه) به‌‏صورت گروهی آموزش دیدند و گروه کنترل هیچ نوع آموزشی دریافت نکردند. برای جمع‌‏آوری اطلاعات از پرسش‏نامه‏‌های سازگاری اجتماعی (1962) و تاب‏‌آوری تحصیلی (2004) استفاده شد. تحلیل داده‏‌ها به روش تحلیل کوواریانس بود. نتایج نشان داد که آموزش ابراز وجود در سازگاری اجتماعی دانش‌آموزان قربانی قلدری تأثیر معناداری داشته، اما در تاب‏‌آ‌وری تحصیلی تأثیری نداشته است. این پژوهش دارای تلویحاتی برای معلمان، مربیان و مشاوران مدرسه است. آن‌‏ها می‌‏توانند از نتایجِ این پژوهش برای بهبود زندگی دانش‌‏آموزان استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The effectiveness of assertiveness training on social adjustment and academic resiliency of bullying victim students

نویسندگان [English]

Mohammad Mohammadi ¹
Abolfazl Farid ²
Rāmin Habibi Kalybar ³
Javād Mesrābādi ⁴

¹ , PhD in Educational Psychology at Azarbāijān Shahid Madani University, Tabriz, Iran

² (PhD), Azarbāijān Shahid Madani University, Tabriz, Iran

³ (PhD), Azarbāijān Shahid Madani University, Tabriz, Iran

⁴ (PhD), Azarbāijān Shahid Madani University, Tabriz, Iran

چکیده [English]

The aim of this study was to investigate the effectiveness of assertiveness training on social adjustment and academic resilience of male bullying victim students. The research method was quasi-experimental with pre-test, post-test control group design. The research population consisted of all male first cycle high school students in Marivān city, who were studying in the 2018-2019 academic year. Using random cluster sampling method, 60 students were selected and they were randomly assigned to experimental (30) and control (30) groups. The participants of the experimental group were trained in groups for six weeks and two sessions per week (12 sessions in total) and the control group received no treatment. The questionnaires of “social adjustment” (1962) and “academic resilience” (2004) were used to collect data. Data were analyzed using analysis of covariance. The results showed that assertiveness training increased the social adjustment but did not have a significant effect on the academic resilience. There was a significant difference between the two groups in social adjustment (p <0.01) but no difference was observed between the two groups in the academic resilience variable. This research has implications for teachers, educators and school counselors which could be used to improve the students' lives.

کلیدواژه‌ها [English]

Assertiveness
Academic Resilience
Social Adjustment
Bullying Victim

مراجع

بیرامی، منصور.، هاشمی، تورج.، میرنسب، میرمحمود و کلیایی، لیلا. (1396). اثربخشی آموزش حل مسئله اجتماعی بر کاهش قربانی‏‏‏شدن فلنر دانش‏آموزان قربانی قلدری. نوآوری‏های آموزشی، ۱۶(۶۳)، ۷۵ -۹۰.
حسینی، سید عدنان.، ادیب، یوسف.، فتحی‏آذر، اسکندر و بابایی، حسن. (1394). تجارب دانش‏آموزان قربانی ناشی از قلدری. مجلۀ تحقیقات کیفی در علوم سلامت، 4(۳)، ۲۴۳ -۲۳۲.
رحیمیان بوگر، اصغر و اصغرنژادفرید، علی اصغر. (1387). رابطۀ سرسختی روانشناختی و خودتاب‏آوری با سلامت روان در جوانان و بزرگسالان بازماندۀ زلزلۀ شهرستان بم. مجلۀ روانپزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران (اندیشه و رفتار)، 14(1 (پیاپی 52)): ۶۲ -۷۰.
رشیدزاده، عبدالله.، بدری، رحیم.، فتحی‏آذر، اسکندر و هاشمی، تورج. (1398). اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری خودگردان فراشناختی بر تاب‏آوری و اهمال‏کاری تحصیلی. نوآوری‏های آموزشی، ۱۸(۱)، ۱۳۹ -۱۵۸.
رضاپور، میثم.، سوری، حمید و خداکریم، سهیلا. (1392). روان‏سنجی نسخۀ فارسی مقیاس‏های ارتکاب زورگویی و قربانی‏شدن پرسش‏نامۀ زورگویی الوئوس در مدارس راهنمایی. ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‏ها، 1(۴)، ۲۱۲ -۲۲۱.
سلطانی‏نژاد، مهرانه.، آسیایی، مینا.، ادهمی، بیانه و توانایی یوسفیان، سمیرا. (۱۳۹۳). بررسی شاخص‏های‏ روان‏سنجی پرسش‏نامۀ تا‏ب‏آوری تحصیلی. اندازه‏گیری تربیتی، 5(۱۵)، ۱۷ -۳۵.
طولابی، زینب.، صمدی، سعید و مطهری‏نژاد، فاطمه. (1392). بررسی نقش میانجی عزت‏نفس و خودکارآمدی در رابطۀ بین سبک زندگی اسلامی و سازگاری اجتماعی جوانان شهر مشهد. مطالعات جامعه‏شناختی جوانان، 3(9)، ۱۱۵ -132.
عمیدنیا، الهام.، نیسی، عبدالکاظم و سودانی، منصور. (۱۳۸۹). ابراز وجود و میزان سازگاری فردی - اجتماعی در دانشجویان دختر. اندیشه و رفتار روان‏شناسی بالینی، ۵(۱۷)، ۳۷. -۴۶
فتحی‏آشتیانی، علی و داستانی، محبوبه. (1388). آزمون‏های روان‏شناختی - ارزشیابی شخصیت و سلامت روان. انتشارات بعثت.
قدم‏پور، عزت‏الله و منصوری، لیلا. (1395). بررسی رابطۀ بین تنیدگی تحصیلی، تاب‏آوری و جرأت‏ورزی با پیشرفت تحصیلی دانش‏آموزان [مقالة ارائه‌شده در کنفرانس]. دومین کنگرۀ بین‏المللی توانمندسازی جامعه در حوزۀ علوم اجتماعی، روان‌شناسی و علوم تربیتی، مرکز توانمندسازی مهارت‏های فرهنگی و اجتماعی جامعه.
محمدخانی، شهرام. (۱۳۸۳). مهارت جرئت‏مندی «ویژة والدین». طلوع دانش.
محمدخانی، شهرام. (۱۳۹۰). مهارت جرئت‏مندی «ویژة دانش‏آموزان». طلوع دانش.
معتمدین، مختار و عبادی، غلامحسین. (1392). آموزش ابراز وجود. انتشارات فروزش.
میکائیلی‏منیع، فرزانه و مددی امام‏زاده، زهرا. (1387). بررسی رابطۀ هوش هیجانی -اجتماعی و سازگاری اجتماعی در دانشجویان دارای حکم انضباطی و مقایسۀ آن با دانشجویان بدون حکم دانشگاه ارومیه. فصلنامۀ پژوهش‏های نوین روان‏شناختی، ۳(۱۱)، ۹۹ -۱۲۱.
نصیری، محمد و حمیدی، فریده. (1395). اثربخشی آموزش ابراز وجود بر تاب‏آوری و معنابخشی دانش‏آموزان پسر متوسطۀ شهر اردل. دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی، دانشکدۀ ادبیات و علوم‏انسانی.
نیسی، عبدالکاظم و شهنی ییلاق، منیجه. (1380). تأثیر آموزش ابراز وجود بر ابراز وجود، عزت‏نفس، اضطراب اجتماعی و بهداشت روانی دانش‌آموزان پسر مضطرب اجتماعی دبیرستانی شهرستان اهواز. علوم تربیتی دانشگاه اهواز، ۸(۱ و ۲)، 11 -30.
هاشمی، شهناز. (1389). تأثیر شیوه‏های جرأت‏ورزی بر سازگاری اجتماعی. رشد مدیریت مدرسه، ۷۲، ۲۹ -۲۸.

Agasisti, T., Avvisati, F., Borgonovi, F., & Longobardi, S. (2018). Academic resilience: What schools and countries do to help disadvantaged students succeed in PISA (OECD Education Working Papers, No.167). http://dx.doi.org/10.1787/e22490ac-en.
Agbakwuru, C. & U. Stella (2012). Effect of assertiveness training on resilience among early-adolescents. European Scientific Journal, 8(10), 69-84.
Avşar, F., & Alkaya, S. A. (2017).The effectiveness of assertiveness training for school-aged children on bullying and assertiveness level. Journal of pediatric nursing, 36, 186-190.
Betts, C. (2014). Multi-level Analysis of Student and School Level Characteristics Associated with Bullying Victimization in Ontario High School Students. University of Waterloo.
Boket, E.G., Bahrami, M., Kolyaie, L., & Hosseini, S.A. (2016). The effect of assertiveness skills training on reduction of verbal victimization of high school students. International Journal of Humanities and Cultural Studies, 3 (2), 690-699.
Glew, G. M., Fan, M.-Y., Katon, W., & Rivara, F. P. (2008). Bullying and school safety. The Journal of pediatrics, 152(1), 123-128. e121.
Huitsing, G., Lodder, G. M., Oldenburg, B., Schacter, H. L., Salmivalli, C., Juvonen, J., & Veenstra, R. (2019). The healthy context paradox: Victims’ adjustment during an anti-bullying intervention. Journal of Child and Family Studies, 28(9), 2499-2509.
Felipe, M. T., García, S. d., Babarro, J. M., & Arias, R. M. (2011). Social characteristics in bullying typology: Digging deeper into description of bully-victim. Procedia-social and behavioral sciences, 29, 869-878.
Fox, C. & Boulton. M. (2003). Evaluating the effectiveness of a social skills training (SST) programme for victims of bullying. Educational Research, 45(3), 231-247.
Khalaf, M. A. (2014). Validity and reliability of the academic resilience scale in Egyptian context. US China Educ. Rev. B, 4, 202-210.
Kowalski, R. M. & Limber, S. P. (2013). Psychological, Physicalm and academic correlates of cyberbullying and traditional bullying. Journal of Adolesent Health, 53(1), S13-S20.
Lee, T., & Cornell, D. (2009). Concurrent validity of the Olweus bully/victim questionnaire. Journal of school violence, 9(1), 56-73.
Lin, Y. R., Shiah,I. S., Chang, Y.C., Lai, T.J., Wang, K.Y., & Chou, K.R.(2004). Evaluation of an assertiveness training program on nursing and medical students’ assertiveness, self-esteem, and interpersonal communication satisfaction. Nurse Education Today, 24, 656-665.
Powel, M, D & Ladd, L, D (2010). "Bullying: A Review of the Literature and Implications for Family Therapists". The American Journal of Family Therapy, 38(3), 189-206.
Smith, P. K., Kwak, K. & C Toda, Y. (2016). School bullying in different cultures. Cambridge University Press.
Sokol, N., Bussey, K. & Rapee, R, M (2016). The impact of victims' responses on teacher reactions to bullying. Teaching and Teacher Education, 55, 78-87.
Waxman, H. C., Gray, J. P., & Padron, Y. N. (2003). Review of research on educational resilience (No. CREDE-RR-11). Center for Research on Education, Diversity and Excellence, Santa Cruz, CA. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED479477.pdf.