شناسایی و تدوین اصول تعلیم‌وتربیت چندفرهنگی جمهوری اسلامی ایران

صادقی, علیرضا; عزیزی, یعقوب

doi:10.22034/jei.2021.237755.1538

شناسایی و تدوین اصول تعلیم‌وتربیت چندفرهنگی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشیار مطالعات برنامۀ درسی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

² دانشجوی دکتری مطالعات برنامۀ درسی، دانشکدۀ روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.22034/jei.2021.237755.1538

چکیده

جامعة کـثرت‌گرا و چندفرهـنگی زمـانی می‌تـواند در گـذار از تهدید به فرصت پیش رود که
تعلیم‌وتربیتِ چندفرهنگی و تنوع قومی بر مرکب اصول سوار شود. برنامة درسی چندفرهنگی سازگار با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های نظام جمهوری اسلامی ایران بیش از هر چیز نیازمند استخراج اصول و عناصر اصلی است. بنابراین پژوهش حاضر با هدفِ شناخت و استخراج اصول تعلیم‌وتربیت چندفرهنگی جمهوری اسلامی ایران انجام گرفت. ماهیت این پژوهش کیفی و روش تحقیقِ آن تحلیلی‌ ـ استنتاجی است. حوزة مطالعاتی پژوهش شامل آرای اسلام‌شناسان، اسناد بالادستی ایران، تاریخ آموزش‌وپرورش ایران، اسناد و مدارک کشورهای منتخب درزمینة آموزش چندفرهنگی است. روشِ نمونه‌گیری در این پژوهش هدفمند از نوع متجانس بوده است. ابزار و روش‌های گردآوریِ اطلاعات روش اسنادی ازطریق بررسی مستندات و به‌صورت کاربرگ‌های تحلیل محتوا بوده است. یافته‌های پژوهش شامل استخراج یازده اصل تعلیم‌وتربیت چندفرهنگی ایران است که شامل موارد زیر است:
در نهاد تعلیم‌وتربیت باید کرامت انسانی و حقوق افراد فارغ از تفاوت‌های فرهنگی حفظ شود و فرصت‌های تربیت کیفی فارغ از رنگ، نژاد، طبقه و مذهب فراهم آورده شود. تعلیم‌وتربیت باید روحیة همزیستی مسالمت‌آمیز را میان ادیان، مذاهب و اقوام در ایران و جهان ترویج دهد و فرصت آموزش‌های دینیِ اقلیت‌های مذهبی و زبان‌های محلی را برای یادگیرندگان فراهم آورد. در تربیت متربیان باید به‌گونه‌ای عمل شود که از تفتیش عقیدة یکدیگر پرهیز کنند و به دیگران به‌خاطرِ داشتن عقیده‌ای تعرض نکنند. باید هویت‌های ویژه در دانش‌آموزان و گروه‌های مختلف، با توجه به تفاوت‌های فردی در کنار هویت مشترک، شکل گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying and developing the principles of multicultural education of the Islamic Republic of Iran

نویسندگان [English]

Alirezā sādeghi ¹
Ya’ghoob Azizi ²

¹ (PhD), Allāme Tabātabā’i University, Tehran, Iran

² , PhD Candidate in Curriculum Studies at Allāme Tabātabā’i University, Tehran, Iran

چکیده [English]

A pluralistic and multicultural society can move during the transition from the threat towards the opportunity, when the multicultural education and ethnic diversity are based on the principles. A multicultural curriculum that is compatible with the capabilities and capacities of the Islamic Republic of Iran’s system needs, above all, the extraction of the key principles and elements. Therefore, the present study aims at identifying and extracting the principles of multicultural education of the Islamic Republic of Iran. This research was qualitative in nature and it was analytical-inferential in terms of the research method. The research area of study included the views of Islamologists, upstream documents of Iran, history of education in Iran, and the documents of the selected countries on the multicultural education. The research sample was selected using the purposeful sampling method of the homogeneous type. The tools and methods of data collection were documentary methods, reviewing the documents and using the content analysis worksheets. Findings included the extraction of eleven principles of multicultural education, some of which are as follows: In the institution of education, human dignity and the rights of individuals should be protected, regardless of the cultural differences, opportunities for the quality education should be provided, with no attention to the color, race, class or religion. Education should promote the spirit of peaceful coexistence among the religions, sects and ethnic groups in Iran and the world, and also, it should provide opportunities for the religious education for the religious minorities and local languages for learners. Educating the students should be done in such a way that they avoid inspecting each other's opinions and do not attack others for having an opinion. Special identities should be formed in students and different groups, according to the individual differences along with a common identity.

کلیدواژه‌ها [English]

Multicultural Education
Principles of Multicultural Education
Multicultural Curriculum

مراجع

آموزش در ایران: از عهد باستان تا امروز. (1350). دانشگاه جندی شاپور.
امینی، محمد. (1391). تبیین برنامة درسی چندفرهنگی و چگونگی اجرای آن در نظام برنامه‌ریزی درسی ایران. فصلنامة مطالعات برنامة درسی ایران، 7(26)، 32-11.
بهرام تاجانی. (1387). قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. اندیشة عصر.
حکمت، علیرضا. (1350). آموزش‌وپرورش در ایران باستان. مؤسسة تحقیقات و برنامه‌ریزی علمی و آموزشی.
دبیرخانة شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1397). مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی (27 آذر 1363-29 اسفند 1396).
https://sccr.ir/Files/10712.pdf
دبیرخانة شورای عالی انقلاب فرهنگی. (1390). مبانی نظری تحول بنیادین در نظام تعلیم‌وتربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی
ایران. https://sccr.ir/Files/6609.pdf
دفتر اطلاع‌رسانی و سنجش افکار. (بی‌تا). نظام آموزشی مالزی. http://old.roshd.ir/MainPage/Others/moallem/Malaysia-history.pdf
دفتر اطلاع‌رسانی و سنجش افکار. (بی‌تا). نظام آموزشی هندوستان. نظام‌آموزشی‌در‌هندوستان‌رایگانhttps://hampafile.ir/downloads//
دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامة دهخدا (جلد2، چاپ دوم). دانشگاه تهران.
دیلینی، تیم. (1394). نظریه‌های کلاسیک جامعه‌شناسی (ترجمة بهرنگ صدیقی و وحید طلوعی، چاپ نهم). نشر نی. (اثر اصلی در سال 2004 چاپ شده است).
راوندی، مرتضی. (1381). تاریخ اجتماعی ایران (جلد 6). انتشارات نگاه.
رضایی، عبدالعظیم. (1381). تاریخ تمدن و فرهنگ ایرانی. انتشارات آگه.
صادقی، علیرضا. (1392). دانش چندفرهنگی و ارتقای سبک زندگی در ایران. فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 4(13)، 113-124.
صادقی، علیرضا. (1390). طراحی الگوی برنامة درسی چندفرهنگی تربیت معلم ابتدایی جمهوری اسلامی ایران [رسالة دکتری]. دانشگاه علامه طباطبایی.
ضمیری، محمدعلی. (1371). زمینة تاریخ آموزش‌وپرورش ایران و اسلام. انتشارات راهگشا.
طباطبایی، سید محمدحسین. (1380). تفسیر المیزان. واحد نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
عراقیه، علیرضا و فتحی‌واجارگاه، کوروش. (1391). جایگاه چندفرهنگی در آموزش مدرسه‌ای و آموزش عالی. مجلة راهبرد فرهنگ، 5(17-18)، 187-204.
غریبی، جلال. (1387). برنامة درسی چند فرهنگی و پیامدهای آن برای چشم‌اندازهای آموزشی مدرن [پایان‌نامة ارشد]. دانشکدة روان‌شناسی و علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
گل‌محمدی، احمد. (1388). فرهنگ پژوهی (طرح پژوهشی). دانشگاه علامه طباطبایی
لیتوسلیتی، لیا. (1392). کاربرد گروه‌های کانونی در پژوهش (ترجمة عادل ابراهیمی لویه و فریبا حقیقی ایرانی). نشر علم (اثر اصلی در سال 2012 چاپ شده است).
مجمع تشخیص مصلحت نظام. (1382). چشم‌انداز جمهورى اسلامى‏ ایران در افق ۱۴۰۴ ه‍. ش.
https://maslahat.ir/index.jsp?fkeyid=&siteid=3&pageid=797
مصاحبه با عبدالمجید ارفعی. (1389). زبان‌شناس بنیاد پژوهشی پارسه ـ‌ پاسارگاد.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1368). جامعه و تاریخ. مرکز نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1381). پیش‌نیازهای مدیریت اسلامی. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1381). تهاجم فرهنگی. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1382). بر درگاه دوست. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1382). خودشناسی برای خودسازی. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1382). کاوش‌ها و چالش‌ها. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1382). گفتمان روشنگر دربارة اندیشه‌های بنیادین. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (1382). نظریة سیاسی اسلام جلدهای اول و دوم. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (1382). ولایت فقیه. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۳) جنگ و جهاد در قرآن. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۳). به سری تو. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۳). پرتو ولایت. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۴). آموزش عقاید. شرکت چاپ و نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی.
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۴). راهیان کوی دوست. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۴). یاد او. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۵). پرسش‌ها و پاسخ‌ها (جلد یک تا پنج). مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۵). در پرتو آذرخش. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۶). آذرخشی دیگر از آسمان کربلا. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مصباح یزدی، محمدتقی. (۱۳۸۶). پندهای امام صادق. مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (قدس سره).
مطهری، مرتضی. (۱۳۶). نظام حقوق زن در اسلام. انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۶۲). خدمات متقابل اسلام و ایران. انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۶۸). جاذبه و دافعة علی. انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۶۸). مسئلة حجاب. انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۰)، فطرت. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۱). انسان و ایمان. انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۱). مسئلة شناخت. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۲). انسان و سرنوشت. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۲). جامعه و تاریخ. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۲). عدل الهی. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (1372). علل گرایش انسان به ما دیگری. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۲). فلسفة اخلاق. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۲)، اخلاق جنسی در اسلام و جهان عرب. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (1373). انسان در قرآن. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (1373). انسان کامل. انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی. (۱۳۷۳). تعلیم‌وتربیت در اسلام. انتشارت صدرا.
مطهری، مرتضی. (1373). حق و باطل. انتشارات صدرا.
موقن، یدالله. (1389). ارنست کاسیرر: فیلسوف بزرگ. دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
واتسن، سی دبلیو. (1381). کثرت‌گرایی فرهنگی (ترجمة حسن پویان). دفتر پژوهش‌های فرهنگی. (اثر اصلی در سال 2004 چاپ شده است).

Australian Government, Department of Education, Science and Training. (2005). National Framework for Values Education in Australian Schools. http://www.curriculum.edu.au/verve/_resources/framework_pdf_version_for_the_web.pdf
Banks, J. A, & Cherry McGee-Banks, C. A. (Eds). (2005). Multicultural education: Issues and perspectives. Allyn and Bacon.
Banks, J. A. (2006). Cultural diversity and education: Foundations, curriculum, and teaching (5th ed). Pearson, Allyn & Bacon.
Broudy, H. S. (1972). The Real World of the Public Schools. ‏Harcourt Brace Jovanovich.
Carson, T. R. (2018). Encounters with Otherness: Curriculum and Pedagogical Challenges of Responding to Diversity in Canadian Teacher Education. Asian Journal of Canadian Studies, 24(2), 55-73.
Committee of Central Advisory Board of Education (CABE), Ministry of Human Resource Development Government of India. (2005). Integration of Culture Education in the school curriculum (Report). https://www.education.gov.in/sites/upload_files/mhrd/files/document-reports/Culture.pdf
Yeoh, O-C. (1977). The Curriculum Development Centre of Malaysia: study (Studies of curriculum development centres in Asia 2). Unesco Regional Office for Education in Asia.
Gambhir, M., Broad, K., Evans, M., & Gaskell, J. (2008). Characterizing initial teacher education in Canada: Themes and issues. University of Toronto, Ontario Institute for Studies in Education.‏
Hawkins, K. (2007). Three imperatives: Valuing an anti-bias Curriculum, investing in early childhood education and promoting collaborative research. In Eidos Emerge 2007 Conference Proceedings: Valuing and Investing in People (pp. 71-76). Eidos Institute Ltd.
Tselioudis, G. (2008). Australian Multicultural Education: Revisiting and Resuscitating. In G. Wan (Ed), The Education of Diverse Student Populations (pp.209-225). Springer.
Irvine, J. J. (2012). Complex relationships between multicultural education and special education: An African American perspective. Journal of Teacher Education, 63(4), 268-274.
Kimball, S. T. (1965). The transmission of culture. Educational Horizon, 43(4) 161-186. https://www.jstor.org/stable/42923488
La Belle, T. J. (1976). An anthropological framework for studying education. In J. I. Roberts & S. K. Akinsanya (Eds), Educational patterns and cultural configurations: The anthropology of education (pp. 67-82). David McKay Company.
Malakolunthu, S. (2009). Educational reform and policy dynamics: A case of the Malaysian “Vision School” for racial integration. Educational Research for Policy and Practice, 8(2), 123-134.‏
Melucci, A., & Avritzer, L. (2000). Complexity, cultural pluralism and democracy: collective action in the public space. Social Science Information, 39(4), 507-527.
Moses, M. S. (1997). Multicultural education as fostering individual autonomy. Studies in philosophy and Education, 16(4), 373-388.
National Council for Teacher Education. (2009). National Curriculum Framework for Teacher Education, Towards Preparing Professional and Humane Teacher. https://ncte.gov.in/website/PDF/NCFTE_2009.pdf
National Council of Educational Research and Training. (2005). National Curriculum Framework. https://ncert.nic.in/pdf/nc-framework/nf2005-english.pdf
Ontario Ministry of Education. (2009). Realizing the Promise of Diversity: Ontario’s equity and inclusive education strategy. http://www.edu.gov.on.ca/eng/policyfunding/equity.pdf
Parekh, B. (2008). The concept of multicultural education. In S. Modgil, G. K. Verma, K. Mallick, & C. Modgil (Eds.), Multicultural Education: The interminable debate (pp. 19-31). Falmer.
Perkins, M. & Mebert. J. (2005). Efficacy of multicultural education for student. Journal of cross cultural psychology, 36(4), 497-512.
Smith, E. B. (2009). Approaches to multicultural education in preservice teacher education: Philosophical frameworks and models for teaching. Multicultural Education, 16(3), 45-50.
Spindler, G. D. (1987). Beth Anne: A case study of culturally defined adjustment and teacher perceptions. In G. D. Spindler (Ed.), Education and cultural process: Anthropological approaches (2nd ed, pp. 230-244). Waveland Press.