آموزش به زبان مادری در نظام آموزش رسمی کشور: فرصت یا تهدید؟

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشیار تکنولوژی آموزشی دانشگاه علامه طباطبائی

3 دانشیار زبان‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی

4 استاد سنجش و اندازه گیری دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

در این مطالعه کیفی، فرصت ها و تهدیدهای آموزش به زبان مادری در نظام آموزش رسمی کشور از دیدگاه متخصصان و مسئولان مورد بررسی قرار گرفته است. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، با رویکرد استقرایی، مصاحبه هایی نیمه ساختارمند با استادان رشته های زبان شناسی، علوم تربیتی و روان شناسی و نیز با مسئولان آموزش وپرورش استان کرمانشاه، به شیوۀ هدفمند، به عمل آمد. همچنین 18 مقاله، چهار کتاب و پنج پایان نامه در این زمینه مورد بررسی قرار گرفت و تحلیل ها تا حد اشباع ادامه یافت. واحد ثبت در این پژوهش «مضمون» در نظر گرفته شد. برای اطمینان از روایی یافته ها از روش «بررسی توسط اعضا» استفاده شد و برای تعیین پایایی، روش پایایی «توافق بین دو کدگذار» به کار گرفته شد. در انتهای تحلیل محتوای استقرایی و با مقایسه مستمر کدهای به دست آمده مشخص شد: متخصصان چهار مقولة رشد شناختی، بهداشت روانی، وحدت ملی و گسترش دموکراسی را مهم ترین فرصت های آموزش به زبان مادری می دانند، مسئولان نیز تحقق توسعه، بهبود عملکرد تحصیلی و پرورش نیروی انسانی را فرصت ها و فقر منابع زبانی را تهدید آموزش به زبان مادری برشمردند. نتایج این پژوهش دربردارندة نکات ارزشمندی از فواید آموزش به زبان مادری برای سیاست گذاران آموزشی در کشور می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Education in mother tongue in the formal education of Iran: Opportunity or threat?

نویسندگان [English]

  • Āzād Allāh Karami 1
  • Khadije Aliābādi 2
  • Rezāmorād Sahrāyi 3
  • Ali delavar 4
1 PhD Candidate in Educational Technology at Allāmeh Tabātabāi University
2 (PhD), Allāmeh Tabātabāi University, (Corresponding Author)
3 (PhD), Allāmeh Tabātabāi University
4 (PhD), Allāmeh Tabātabāi University, Delavar@ atuacir
چکیده [English]

In this qualitative study, the opportunities and threats of education in mother tongue in Irans formal education system from the perspective of experts and authorities has been investigated. Using qualitative content analysis method, a semi-structured interview was done with professors of linguistics, educational sciences and psychology and also with the authorities of education organization in the Kermānshāh province who were selected using purposive sampling method. 18 articles, four books and five theses also were examined in this context and their analysis was continued up to the saturation point. The unit of analysis was the theme. To ensure the validity of the findings, member checking was used and to determine the reliability, inter-rater agreement was applied. At the end of the inductive content analysis, and through continuous comparison of the obtained codes it was turned out that from the perspective of experts, cognitive development, mental health, national unity and the spread of democracy are the most important opportunities for education in mother tongue. Authorities also noted the realization of development, improvement of academic performance and the development of human resources as opportunities and the poverty of linguistic resources as a threat for education in mother tongue. The results of this study included valuable points to the benefit of education in mother tongue for Iran’s educational policy makers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mother Tongue
  • Mother Tongue Education
  • Education

مراجع

آقازاده، محرم. (1394). حق آموزش به زبان مادری تفسیربردار نیست. در اصغر زارع کهنمویی (گردآوری‌کننده)، پایان تک‌زبانی (صص. 121-113). تبریز: موغام.
آقازاده، محرم. (1394). نوشتن به زبان مادری درمان است. در اصغر زارع کهنمویی (گردآوری‌کننده)، پایان تک‌زبانی (صص. 132-123). تبریز: موغام.
اسپادا، نینا و لایت باون، پاتسی. (1395). زبان‌ها چگونه آموخته می‌شوند (ترجمة رضا مراد صحرائی). تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی. (اثر اصلی در سال 2013 چاپ شده است).
اعلمی، اکبر. (1392، 5 اسفند). مخالفت با آموزش زبان مادری مخالفت با قانون اساسی است. اعتماد. ص. 7.
ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمدرضا. (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش، 3(2)، 15-44.
بابادی عکاشه، زهرا؛ شریف، سید مصطفی و جمشیدیان، عبدالرسول. (1389). تأمین و گسترش برابری فرصت‌ها و عدالت آموزشی در آموزش‌وپرورش استان اصفهان. فصلنامة علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، 10(37)، 287- 305.
تقی‌لو، فرامرز. (1394). حرمت زبان مادری به‌اندازة حرمت حیات و آزادی است. در اصغر زارع کهنمویی (گردآوری‌کننده)، پایان تک‌زبانی (صص. 153-174). تبریز: موغام.
خدیوی، اسداله. (1390). نظریه‌های شناختی دوزبانگی و برنامة درسی. در اسداله، خدیوی؛ رضا، کلانتری و رجب ربوی (گردآورندگان)، مجموعه مقالات همایش دوزبانگی و آموزش: چالش‌ها، چشم‌اندازها و راهکارها (صص. 31-44). تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش.
دلاور، علی. (1383). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی. تهران: انتشارات رشد.
رحیم‌آبادی، رحمت‌اله. (1383). مقایسه عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان یک‌زبانه و دوزبانه در دورة ابتدایی (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد اسلامی، رودهن.
رنانی، محسن. (1395). قتلِ زبانِ مادری و تخریب توسعه در ایران. دومین همایش توسعه عدالت آموزشی، دانشگاه الزهراء تهران.
زارع کهنمویی، اصغر. (1394). پایان تک‌زبانی. تبریز: موغام.
سبحانی سنجبد، حاتم. (1395). نقش زبان مادری در آموزش. تبریز: نشر اختر.
شریف، مصطفی؛ نوروزی، رضا علی و موسوی‌زاده، میرمحمد. (1391). امکان‌سنجی برنامه‌ریزی درسی دوزبانه در آموزش ابتدایی مطالعة موردی استان‌های آذربایجان شرقی و غربی. پژوهش‌های برنامة درسی، 2(1)، 33 -58.
شریفی، ارکان. (1385). بررسی حق بر آموزش به زبان مادری در نظام حقوقی ایران در پرتو اسناد حقوق بشری (پایان‌نامة کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید بهشتی.
صادقی، علیرضا. (1389). بررسی سند برنامة درسی ملی جمهوری اسلامی ایران بر اساس رویکرد آموزش چندفرهنگی. فصلنامة مطالعات برنامة درسی ایران، 5(18)، 190-215.
طالبی، سعید؛ مظلومیان، سعید و صیف، محمدحسن. (1391). اصول برنامه‌ریزی درسی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیام نور.
عبدوس، میترا. (1381). بررسی عوامل مؤثر در فرصت‌های آموزشی نابرابر بین دختران و پسران، خلاصه مقالات مهندسی اصلاحات در آموزش‌وپرورش. تهران: پژوهشکده تعلیم‌وتربیت.
عراقی، سیدمهدی و سیداکبر حاتمی. (۱۳۹۱). بررسی مشکلات سوادآموزی دانش‌آموزان دوزبانه در مقطع ابتدایی، همایش ملی دوزبانگی (چالش‌ها و راهکارها)، شازند، دانشگاه پیام نور شازند.
عشایری، حسن. (1392، 4 اسفند). باورهای درونی انسان با زبان مادری پردازش می‌شود. آرمان. صص 1، 6.
عصاره، فریده. (1387). بررسی مشکلات زبان‌آموزی کودکان پایة اول ابتدایی در مناطق دوزبانه. مجلة مطالعة برنامة درسی، 3(9)، 42-60.
فکوهی، ناصر. (1392، 3 اسفند). زبان مادری باید در مدرسه آموزش داده شود. شرق. صص 9-8.
فیاضی، علی؛ صحراگرد، رحمان؛ روشن، بلقیس و زندی، بهمن. (1393). مقایسة دانش زبان انگلیسی دانش‌آموزان دوزبانة استان خوزستان و دانش‌آموزان یک‌زبانة استان فارس در مقطع چهارم متوسطه: رویکرد شناختی. مجلة زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان، 6(10)، 69-96.
کاظمی، محمد. رضا. (1386). بررسی تأثیر دوره یک‌ماهه آمادگی دوزبانه بر زبان‌آموزی و درس فارسی دانش‌آموزان پایة اول ابتدایی مناطق دوزبانة شهرستان‌های اهواز و رامهرمز (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
کریپندورف، کلوس. (1394). تحلیل محتوا (ترجمة هوشنگ نایبی). تهران: انتشارات نی. (اثر اصلی در سال 1980 چاپ شده است).
کلانتری، رضا. (1388). برتری فرهنگ و زبان اکثریت بر اقلیت، بررسی انواع مدل‌های دوزبانه در دنیا و ارائة راهکار برای آموزش دوزبانه در ایران. پژوهش‌نامة آموزشی، 119، 27-32.
کلانتری، رضا؛ خدیوی، اسداله؛ فتحی‌آذر، اسکندر و بیوک، بهنام. (1390). بررسی روش‌های مناسب آموزش دوزبانه. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، 39(10)، 7-24.
معروفی، یحیی و محمدی نیا، اسماعیل. (1392). دوزبانگی و رابطة آن با مهارت‌های تفکر انتقادی. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، 45(12)، 45-60.
ملکیان، مصطفی. (1394). رنج دائمی انسان محروم از آموزش زبان مادری. در اصغر زارع کهنمویی (گردآوری‌کننده)، پایان تک‌زبانی (صص. 62-45). تبریز: موغام.
مولیس، آنا؛ کندی، آن؛ مارتین، میچل و سینسبوری، مارین. (1386). چارچوب و ویژگی‌های مطالعه بین‌المللی پیشرفت سواد خواندن (ترجمة عبدالعظیم کریمی). تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش. (اثر اصلی در سال 2004 چاپ شده است).
نرسیسیانس، امیلیا. (1382). مباحثی در دوزبانگی از دیدگاه علوم اجتماعی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور، نشر بقعه.
واحدی، شهرام. (1390). رویکردها و استراتژی‌های آموزشی دوزبانه و پیامدهای شناختی عاطفی و اجتماعی آن. در اسداله، خدیوی؛ رضا، کلانتری و رجب ربوی (گردآورندگان)، مجموعه مقالات همایش دوزبانگی و آموزش: چالش‌ها، چشم‌اندازها و راهکارها (صص. 122-155). تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش.
هوگ، کاتلین. (1390، 3 اسفند). جایی برای نگرانی دربارة زبان مادری وجود ندارد. شرق. صص 1، 19.
یزدانی، مهتاب. (1396، 20 خرداد). اهمیت استفاده از زبان مادری در آموزش. شرق. ص 9.
Alabi, A.T. (2002). Using Yoruba as a Medium of Instruction in the Teaching of Primary Science": An Evaluation of the Implementation of the National Policy on education. Journal of Sokoto Educational Review, 5, 44 - 57.
Alanís, I. (2000). A Texas Two-way bilingual program: Its effects on linguistic and academic achievement. Bilingual Research Journal, 24(3), 225-248.
Albert, R. T., Albert, R. E., & Radsma, J. (2002). Relationships among bilingualism, critical thinking ability, and critical thinking disposition. Journal of Professional Nursing, 18(4), 220-229.
Andreou, G., & Karapetsas, A. (2004). Verbal abilities in low and highly proficient bilinguals. Journal of Psychological Research, 33(5), 357-364.
Atkinson, A. (1987). The mother tongue in the classroom: a neglected resource? ELT Journal, 41(4), 241-247.
Baker, C. (2008). Foundations of bilingual education and bilingualism. Clevedon Hall: Multilingual Matters.
Baker, D. L., Basaraba, D. L., & Polanco, P. (2016). Connecting the Present to the Past: Furthering the Research on Bilingual Education and Bilingualism. Review of Research in Education, 40(1), 821-883.
Baleghizadeh, S. (2008). Societal Bilingualism and Second Language Education. Journal of Human Sciences, 8(56)‚ 43 – 52.
Bennett, C., Booth, C., Yeandle, S., & Reeves, D. (2001). Mainstreaming equality in the committees of the Scottish parliament. Centre for Regional Economic and Social Research.
Benson, C. (2005). The importance of mother tongue-based schooling fo r educational quality. Commissioned study for EFA Global Monitoring Report.
Bialystok, E. (2007). Cognitive effects of bilingualism: How linguistic experience leads to cognitive change. International Journal of Bilingual Education and Bilingualism, 10(3), 210-223.
Bolitho, R. (1983). Quoted in talking shop. ELT Journal, 37(3), 235- 242.
Chen, Y. (2017). Evaluation of Different Bilingual Education Models and Its Application on Primary School Children Literacy. Studies in English Language Teaching, 5(4), 667-678.
Collier, V. P., & Thomas, W. P. (2002). A national study of school effectiveness for language minority students’ long term academic achievement. Santa Cruz, CA: Center for Research on Education, Diversity & Excellence.
Cummins, J. (1978). Metalinguistic development of children in bilingual educational programs: data from Irish and Canadian Ukranian-English programs. In M. Paradis (Ed.). The fourth lacus forum (29-40). Columbia, S.C.: Hornbeam Press.
Cummins, J. (2000). Bilingual children’s mother tongue: Why is it important for education? Sprogforum, 7(19), 15-20. Retrieved March 26, 2016 from http://www.iteachilearn.com/cummins/mother.htm.
Cummins, J. (2001). Bilingual children’s mother tongue: Why is it important for education. Sprogforum, 7(19), 15-20.
Cunningham, D. & Candelier, M. (1995). Linguapax V Melbourne, Australia June 30 July 2 1995. AFMLTA, FIPLV, UNESCO: Belgrave, Australia.
Dembo, M., H. (1994). Applying Educational psychology. New York & London: Longman.
Diaz, R. M. (1985). Bilingual cognitive development: Addressing three gaps in current research. Child development, 56(6), 1376-1388.
Garcia, O. (2009). Bilingual Education in the 21st Century. A G lobal Perspective. Malden, M.A: A John Wiley & Sons, Ltd., Publication.
Gleason, J. (2005). The development of language. Boston: Allyn and Bacon.
Guglielmi, R.S. (2008). Native language proficiency, English literacy, academic achievement, and occupational attainment in limited-English-proficient students: A latent growth modeling perspective. Journal of Educational Psychology, 100(2), 322-342.
Gunning, C. S. (1981). Relationships among field independence, critical thinking ability, and clinical problem-solving ability of baccalaureate nursing students (Unpublished dissertation), University of Texas, Austin.
Haddad, C. (2008). Improving the Quality of Mother Tongue-Based Literacy and Learning: Case Studies from Asia, Africa and South America. Bangkok: UNESCO.
Hakuta, K. & McLaughlin, B. (1996). Bilingualism and second language learning: Seven tensions that define the research. In D. Berliner & R. Calfee (eds.), Handbook of Educational Psychology (pp. 603-621). New York: Macmillan Publishing Co.
Hakuta. K., & Diaz, R. M. (1985). The relationship between bilingualism and cognitive ability: A critical discussion and some new longitudinal data. In K. E. Nelson (Eds.), Children's language (pp. 319-44). Hillsdale, NJ: Erlbaum.
Hamers, J. F. (2004). A sociocognitive model of bilingual development. Journal of Language and Social Psychology, 23(1), 70-98.
Hoominfar, E. (2014). Challenges of Monolingual Education (Unpublished thesis), Bowling Green State University.
Kalan, Amir (2016). Who's Afraid of Multilingual Education? Bristol: Multilingual Matters.
Kennedy, B. & Medina, J. (2017). Dual Language Education: Answers to Questions From the Field. Washington, DC: Center for Applied Linguistics.
Kohnert, K. (2010). Bilingual children with primary language impairment: Issues, evidence and implications for clinical actions. Journal of Communication Disorders, 43(6), 456-473.
Konaka, K. (1997). The relationship between degree of bilingualism and gender to divergent thinking ability among native Japanese-speaking children in the New York area (Unpublished dissertation). New York University.
Lambert, W. E., & Tucker, G. R. (1972). Bilingual education of children: The St. Lambert experiment. Rowley, Mass: Newbury House Publishers.
Leung, C. (2005). Language and content in bilingual education. Linguistics and Education, 16(2), 238–252.
Liedtke, W.W., & Nelson, L.D. (1968). Concept formation and bilingualism. Alberta Journal of Educational Research, 14(4), 225-232.
Lindholm-Leary, K. (2000). Biliteracy for a global society: An idea book on duallanguage education. Washington, DC: National Clearinghouse for Bilingual Education. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 447714).
Lindholm, K. J. (1999). Dual language education: Educational success for students of the new millenium. The Journal of the Texas Association for Bilingual Education, 6(1), 23-34.
Lindholm-Leary, K., & Borsato, G. (2002). Impact of two-way immersion on students' attitudes toward school and college. ERIC Digest. Washington, DC: ERIC Clearinghouse on Languages and Linguistics. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 464514).
Malmberg, B. (1972). Descriptive linguistics. Current Trends in Linguistics, 9(1), 223-253.
McGroarty, M. (2001). Bilingual Approaches to Language Learning. In M. Celce-Murcia (Editor), Teaching English as a Second or Foreign Language (pp. 345 –356). Boston, MA: Heinle and Heinle.
Mullis, I.V.S., Martin, M.O., Kennedy, A.M., & Foy, P. (2007). PIRLS 2006 International Report: IEA’s Progress in International Reading Literacy Study in Primary Schools in 40 Countries. Boston College, International Study Center.
Mwaniki, M. (2014). Mother tongue education in primary teacher education in Kenya: a language management critique of the quota system. Multilingual Education, 4(1), 1-17.
Peal, E., & Lambert, W. (1962). The relation of bilingualism to intelligence. Psychological Monographs, 76(27), 1-23.
Rustipa, K. (2013). Local Language as a Means to Build Tolerable Community in Indonesia. Dinamika Bahasa dan Ilmu Budaya, 8(2), 58-70.
Shin, F. (2000). Parent attitudes toward the principles of bilingual education and their children’s participation in bilingual programs. Journal of Intercultural Studies, 21(1), 93-99.
Skutnabb-Kangas, T. (1981). Bilingualism or not? The education of minorities (L. Malmberg and D. Crane, Trans.). Clevedon, UK: Multilingual Matters.
Tickoo, M. L. (Ed.). (1995). Language and culture in multilingual societies: Viewpoints and visions. SEAMEO Regional Language Centre.
UNESCO (2003). Position paper. Education in a multilingual world. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization.
Vela, J. D. (2015). Primary Science Education Using Two Languages, Bicol and Filipino: The Case of Bicol Speaking Students in the Bicol Region, Philippines (Unpublished dissertation). Hiroshima University.
Zhang, S. (2008). China's bilingual education policy and current use of Miao in schools. Chinese Education & Society, 41(6), 28-36.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار