طراحی الگوی اخلاق حرفه‌ای معلمان: یک مطالعه آمیخته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا مدیریت آموزشی دانشگاه خوارزمی

2 استادیار گروه مدیریت آموزشی دانشگاه خوارزمی

3 استاد مدیریت آموزشی دانشگاه خوارزمی

چکیده

وجود اخلاق در آموزش‌وپرورش باعث رشد، تعالی و بالندگی آموزش‌وپرورش و به‌تبع آن کل کشور می‌شود. پژوهش حاضر با استفاده از رویکردهای آمیختة اکتشافی به شناسایی ابعاد و نشانگان تشکیل‌دهندة اخلاق حرفه‌ای معلمان و رعایت آن می‌پردازد. داده‌های کیفی با استفاده از مصاحبه نیمه‌ساختاریافته از 16 نفر مطلعان کلیدی و دارای تجربة زیسته در حوزة اخلاق حرفه‌ای معلمان که از طریق نمونه‌گیری هدفمند و روش گلولة برفی شناسایی شده بودند گردآوری شد. یافته‌های کیفی با استفاده از روش‌های کدگذاری باز، محوری و انتخابی تحلیل شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان دادند، اخلاق حرفه‌ای معلمان دارای هشت مؤلفة اساسی است که عبارت‌اند از: معنویت؛ شخصیت؛ خودشناسی؛ مسئولیت اخلاقی در قبال دانش‌آموزان؛ مسئولیت اخلاقی در قبال اولیا و سرپرستان؛ مسئولیت اخلاقی در قبال حرفه و همکاران؛ مسئولیت اخلاقی در قبال سازمان و اداره؛ و مسئولیت اجتماعی. بر اساس این یافته‌ها پرسش‌نامة بخش کمی تدوین گردید و بین 387 نفر از معلمان آموزش‌وپرورش شهر تهران که به روش خوشه‌ای چندمرحله انتخاب شده بودند توزیع شد. نتایج حاصل از بخش کمی نشان دارد، معلمان شهر تهران معتقدند مسئولیت اخلاقی در قبال اولیا بیشتر از دیگر مؤلفه‌ها، و مسئولیت اخلاقی در قبال سازمان و اداره کمتر از دیگر مؤلفه‌ها رعایت می‌شود. لذا پیشنهاد می‏شود مسئولان آموزش‏وپرورش ضمن شناخت عوامل بی‌اعتمادی معلمان موجبات اعتماد ایشان را فراهم نمایند. همچنین تدوین و معرفی منشور اخلاق حرفه‌ای معلمان و احصا کدهای رفتاری ذیل این منشور و انعقاد میثاق‌نامة اخلاقی حرفه‌ای معلمان در ارتقا اخلاق حرفه‌ای معلمان مؤثر است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Designing the pattern of teachers' professional ethics: A mixed methods study

نویسندگان [English]

  • Omid Ghanbarpour 1
  • Hossein Abbāsiān 2
  • Hamidrezā Ārāste 3
  • Abdolrahim Nave Ebrāhim 3
1 PhD Candidate in Educational Management at Khārazmi University
2 (PhD), Khārazmi University
3 (PhD), Khārazmi University
چکیده [English]

The existence of ethics in education leads to the growth and excellence of education and consequently the whole country. Accordingly, the present study addressed the dimensions and components of the professional ethics of teachers and how to observe it. It was a mixed methods study with exploratory design. Based on this strategy, at first the qualitative data and subsequently quantitative data were collected and analyzed. Semi-structured interviews have been used to obtain qualitative data. The research population consisted of Tehrān school teachers. The sample consisted of 15 key informants and people who had live experiences in the professional ethics of teachers. They have been selected through purposeful and snowball sampling methods. The content of interview data has been analyzed using open and selective coding. After doing the qualitative study and developing a questionnaire, the quantitative method was used to test the extent of observance or existence of professional ethics of Tehrān school teachers. The results showed that teachers' professional ethics has eight main components: spirituality, personality, self-knowledge, ethical responsibility towards students, moral responsibility towards parents and guardians, moral responsibility towards profession and colleagues, moral responsibility towards the organization and administration and ultimately social responsibility. Tehrān school teachers believed that moral responsibility towards parents and guardians is observed more than the other components and ethical responsibility towards organization and administration are observed less than other components. The results of this research were largely consistent with the results of previous research. Based on the results of the previous research, most of the components of spirituality and ethical responsibility towards students, parents and professionals were emphasized, while in this research self-knowledge, social responsibility, and ethical responsibility towards organizations and colleagues were added to the earlier components. Also, according to the results of this research, the moral status of teachers in the components of moral responsibility towards organization and administration, self-knowledge and spirituality needs more attention.

آراسته، حمیدرضا؛ نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم و مطلبی‌فرد، علیرضا. (1389). بررسی وضعیت اخلاق آموزشی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌های دولتی شهر تهران. فصلنامة علمی پژوهشی راهبرد فرهنگ، 3(9-8)، 203-219.
خرّازی، سید محسن. (1382). بدایة المعارف الالهیّة فی شرح عقائد الامامیة (ترجمة سیروس متقی‌نژاد). قم: عصر غیبت. (اثر اصلی در سال 1367 چاپ شده است).
شهید ثانی. (۱۳91). آداب تعلیم و تعلم در اسلام، (ترجمة سیدمحمدباقر حجتی). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. (اثر اصلی در سال 1427 ق چاپ شده است).
صالحی دهگل کن، یاسر و کرامتی، کرامت. (1396). بررسی میزان تعهد معلمان به رعایت مؤلفه‌های اصول اخلاق حرفه‌ای در مدرسه‌های متوسطة اول. مقالة پذیرفته‌شده در همایش علمی پژوهشی استانی راهبردها و راهکارهای ارتقای کیفیت در آموزش‌وپرورش. میناب
صالحی‌راد، اسماعیل. (۱۳۹۶). صلاحیت اخلاقی حرفه‌ای معلمان در آموزش‌وپرورش. مقالة پذیرفته‌شده در همایش علمی پژوهشی استانی راهبردها و راهکارهای ارتقاء کیفیت در آموزش‌وپرورش. میناب
علی احمدی، علیرضا و سعید نهائی، وحید. (1386). توصیفی جامع از روش‌های تحقیق. تهران: تولید دانش.
فیست، جس و فیست، گریگوری جی. (1394). نظریه‌های شخصیت (ترجمة یحیی سید محمدی). تهران: نشر روان. (اثر اصلی در سال 2013 چاپ شده است).
قائدی، یحیی؛ امیری، معصومه و دیباواجری، مریم. (1392). بررسی بنیادهای نظری اخلاق حرفه‌ای به‌منظور پیشنهاد چارچوبی برای تدوین آیین‌نامه اخلاق حرفه‌ای معلمان. فصلنامة تعلیم‌وتربیت، 113، 160-182.
قراملکی، احد فرامرز. (1395). اخلاق حرفه‌ای در مدرسه. تهران: مؤسسة فرهنگی شهید مهدوی.
زاهدی، محمدجواد و اجاقلو، سجاد. (1384). بررسی اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در بین ساکنان شهر زنجان. مجلة جامعه‌شناسی ایران، 6(4)، 92-125.
طاهری، لیلا؛ جمالی، اختر و آراسته، حمیدرضا. (1394). بررسی حیطه‌ها و مؤلفه‌های اصلی توسعه و بالندگی اخلاق حرفه‌ای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها و مقایسة آن با وضع مطلوب. فصلنامة آموزش و توسعة منابع انسانی، 2(4)، 126-101.
مطلبی‌فرد، علیرضا؛ نوه‌ابراهیم، عبدالرحیم و محسن‌زاده، فرشاد. (1390). بررسی و شناسایی نشانگرهای حرفه‌ای و اخلاقی در آموزش و تدریس از نقطه‌نظر دانشجویان کارشناسی ارشد. فصلنامة اخلاق در علوم و فناوری، 6(4)، 9-1.
کلانتری، خلیل. (1388). مدل‌سازی معادلات ساختاری در تحقیقات اجتماعی- اقتصادی. تهران: فرهنگ صبا.
میرکمالی، سیدمحمد و حاج خزیمه، مجتبی. (1395). ارائة الگوی اخلاق حرفه‌ای برای معلمان مدرسه‌های ابتدایی: مطالعة موردی معلمان مدرسه‌ها ابتدایی پسرانة دولتی در شهر تهران. مطالعات آموزشی و آموزشگاهی (14)، 9-30.
Cremin, T., & Arthur, J. (2006). Learning to teach in the primary school. Routledge.
Hinnells R. (1995). A New Dictionary of Religions. Oxford, Cambridge: Blackwell.
Maxwell, B., & Schwimmer, M. (2016). Seeking the elusive ethical base of teacher professionalism in Canadian codes of ethics. Teaching and Teacher Education, 59, 468-480.
Ngang, T. K., & Chan, T. C. (2015). The importance of ethics, moral and professional skills of novice teachers. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 205, 8-12.
Strohminger, N., Lewis, R. L., & Meyer, D. E. (2011). Divergent effects of different positive emotions on moral judgment. Cognition, 119(2), 295-300.