نگاهی به حضور الهیات اسلامی در کتا بهای درسی فارسی دورة متوسطه مطالعة موردی: کتاب درسی فارسی پایة نهم، دورة اول متوسطه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه فرهنگیان،

چکیده

مقالة حاضر به بررسی، نقد و تحلیل متون درسی ادبیات فارسی با محتوای الهیات اسلامی
پرداخته است. ابتدا ماهیت الهیات و ادبیات را تب یین کرد هایم و عنصر فرمالیستی «ادبیت » را
ب هعنوان شاخصی برای تشخیص و تم ییز متون ادبی و غیرادبی مشخص کرد هایم. سپس در سهایی
را که در کتاب درسی فارسی پایة نهم دورة اول متوسطه محتوایی الهیاتی دارند، بررسی و تحلیل
کرد هایم. این بررسی نشان م یدهد که حضور الهیات اسلامی در کتا بهای درسی ادبیات فارسی،
بر اساس اسناد فرادستی و رویکرد عام برنامة درسی در جمهوری اسلامی ایران، پررنگ است و دو
فصل کامل و سه درس از کتاب درسی فارسی پایة نهم، یعنی بیش از 8 درس از مجموع 17 درس
کتاب و بیش از 50 درصد از مجموع محتوای کتاب درسی فارسی پایة نهم را دربرم یگیرد.
نتیجة این تحقیق نشان م یدهد که حضور پرتعداد در سهایی با محتوای الهیات اسلامی در کتاب
درسیِ فارسی، با هر قصد و نیتی که صورت گرفته باشد، ادبیات فارسی را از ماهیت و کارکرد اصلی
خودش که تأثیر عاطفی و احساسی بر مخاطبان، تلطیف عواطف انسانی، ایجاد التذاذ ادبی و هنری
در مخاطبان، و پرورش تخیل خلاق است، بازم یدارد. درست است که کشور ما، جمهوری اسلامی
و مظهر حاکمیت ارز شهای الهی و الهیات اسلامی است، اما این طرز پررن گکردن الهیات در کتاب
درسی ادبیات فارسی، بر اساس رویکرد خاص برنامة درسی که موردتوجه ما در این مقاله بوده است،
با ماهیت و هد فهای آموزشی و پرورشی هر دو مقولة درسی منافات دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A look on the Islamic theology in the secondary school Farsi textbooks: Case study of the textbook for the ninth grade of the secondary school first cycle

نویسنده [English]

  • Ikhtiyar Bakhshi
(PhD), Farhangiān University
چکیده [English]

The present article reviews, critiques and analyzes the Persian literature textbooks with the content of Islamic theology. First, the nature of theology and literature was described and the element of litrariness as a criterion of the
distinction between literary and non-literary texts was identified. Then, the
lessons in the Persian textbook for the ninth grade of the first secondary school were studied and analyzed. This study showed that the presence of Islamic
theology in Persian textbooks is very high and contains two complete chapters and three lessons from the Farsi textbook for the ninth grade, 8 lessons from the total of 17 lessons and over 50% of the total content of the related textbook. The results showed that the presence of several lessons with the content of Islamic theology in the Persian textbook, with any objective or intention, prevents Persian literature from fulfilling its duty and essence, while the task of literature is the catharsis and emotional impact on the audience, creating literary and artistic appreciation in the audience and sensitizing their human emotions and the development of creative imagination. It is true that our country is an Islamic Republic, in which the values of theology are dominant, but this highlighting of theology in the textbook of Persian literature contradicts the nature and objectives of the education of both subjects.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the secondary school. Islamic theology
قرآن کریم
اتکینسون، ریتا. آل؛ اتکینسون، ریچارد سی؛ اسمیت، ادوارد ای.؛ بم، داریل ج. و نولن هوکسما، سوزان (1386). زمینة روانشناسی هیلگارد (ترجمة دکتر محمدنقی براهنی و همکاران). تهران: انتشارات رشد. (اثر اصلی در سال 2000 چاپ شده است).
احمدی، بابک (1392). ساختار و تأویل متن. تهران: نشر مرکز.
اکبری شلدره، فریدون؛ چنگیزی، علیرضا؛ سنگری، محمدرضا؛ قاسم پور مقدم، حسین و وفایی، عباسعلی (1397). فارسی، پایة نهم، دورة اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران.
انوشه، حسن و همکاران (1381). فرهنگنامة ادبی فارسی (به سرپرستی حسن انوشه). تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
داد، سیما (1387). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: انتشارت مروارید.
دادبه، اصغر (1386). کلیات فلسفه. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
دهخدا، علی اکبر (1346). لغت نامة دهخدا. زیر نظر دکتر محمد معین. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دیبایی صابر، محسن؛ جعفری ثانی، حسین و آیتی، محسن (1389). میزان درگیری برنامة درسی فارسی دورة ابتدایی (پایة سوم و چهارم) با مهارت های سواد خواندن بر اساس مطالعة بین المللی پرلز. فصلنامة نوآوری آموزشی، 9(36)، 29-49.
دیچز، دیوید (1373). شیوه های نقد ادبی (ترجمة محمدتقی صدقیانی و غلامحسین یوسفی). تهران: انتشارات علمی. (اثر اصلی در سال 1956 چاپ شده است).
رحمان پور، محمد و نیلی، محمدرضا (1394). بررسی تطبیقی برنامة درسی ادبیات در مقطع متوسطة ایران با شش کشور اروپایی. نشریة علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی، 8(32)، 41-60.
رزمجو، حسین (1372). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی. مشهد: مؤسسة چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
سبحانی نژاد، مهدی؛ جعفری هرندی، رضا و نجفی، حسن (1394). تحلیل محتوای کتاب های دین و زندگی دورة متوسطه، ازلحاظ میزان توجه به مباحث سبک زندگی اسلامی مبتنی بر سورة مبارکة حجرات. مجلة اندیشه های نوین تربیتی، 11(1)، 79- 101.
سعدی شیرازی، شیخ مشرف الدین مصلح بن عبدالله (1384). کلیات سعدی (به تصحیح محمدعلی فروغی، به کوشش محمد صدری). تهران: نشر نامک.
شمیسا، سیروس (1373). آشنایی با عروض و قافیه. تهران: انتشارات فردوس.
شمیسا، سیروس (1383 الف). انواع ادبی. تهران: انتشارات فردوس.
شمیسا، سیروس (1383 ب). نقد ادبی. تهران: انتشارات فردوس.
صدری افشار، غلامحسین؛ حکمی، نسرین و حکمی، نسترن (1381). فرهنگ معاصر فارسی امروز. تهران: فرهنگ معاصر.
صفا، ذبیح الله (1381). تاریخ ادبیات ایران (خلاصة جلد اول و دوم). تهران: ققنوس.
علوی مقدم، مهیار (1381). نظریه های ادبی معاصر (صورت گرایی و ساختارگرایی): با گذری بر کاربرد این نظریه ها در زبان فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت).
فالر، راجر؛ یاکوبسون، رومن و لاج، دیوید (1369). زبان شناسی و نقد ادبی (ترجمة و تدوین مریم خوزان و حسین پاینده). تهران: نشر نی.
فتوحی، محمود و عباسی، حبیب الله (1384). فارسی عمومی (درسنامة دانشگاهی). تهران: انتشارات سخن.
کاظمی، علی (1397). پیام های آسمان، پایة نهم، دورة اول متوسطه. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب های درسی ایران.
گیرو، پی یر (1380). نشانه شناسی. (ترجمة محمد نبوی). تهران: آگاه. (اثر اصلی در سال 1983 چاپ شده است).
گریس، ویلیام ج. (1363). ادبیات و بازتاب آن. (ترجمة بهروز عزب دفتری). تهران: مؤسسة انتشارات آگاه. (اثر اصلی در سال 1965 چاپ شده است).
مکاریک، ایرنا ریما (1393). دانش نامة نظریه های ادبی معاصر (ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی). تهران: نشر آگه. (اثر اصلی در سال 1993 چاپ شده است).
مقدادی، بهرام (1397). دانش نامة نقد ادبی از افلاطون تا به امروز. تهران: نشر چشمه.
مهاجر، مهران و نبوی، محمد (1397). واژگان ادبیات و گفتمان ادبی. تهران: نشر آگه.
میرعارفین، فاطمه سادات (1389). نقد و ارزیابی محتوای کتاب درسی معارف اسلامی (دین و زندگی) دورة پیش دانشگاهی از دید صاحب نظران و دبیران، دوماهنامة دانشور رفتار، تربیت و اجتماع، 17(42)، 149-172.
نیک نفس، سعید و علی آبادی، خدیجه (1392). نقش تحلیل محتوا در فرآیند آموزش و طراحی کتاب های درسی. مجلة جهانی رسانه - نسخة فارسی، 8(2)، 124- 150.
ولک، رنه و وارن، اوستین (1390). نظریة ادبیات. (ترجمه ضیا موحد و پرویز مهاجر). تهران: انتشارات نیلوفر. (اثر اصلی در سال 1973 چاپ شده است).
همتی، همایون (1390). بررسی ساختار و کارکرد دانش الهیات. معرفت ادیان، 2(2)، 27-42.
هواس بیگی، فاطمه؛ صادقی، علیرضا؛ ملکی، حسن و قادری، مصطفی (1397). آموزش چندفرهنگی در کتاب های درسی فارسی (خوانداری) دورة آموزش ابتدایی ایران. دوفصلنامة نظریه و عمل در برنامة درسی، 6(11)، 141-174.
هینلز، جان راسل (1386). فرهنگ ادیان جهان. (ترجمة گروه مترجمان). قم: مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب. (اثر اصلی در سال 1998 چاپ شده است).