تحلیل وضعیت آموزش سپاسگزاری در کتاب‌های فارسی دورۀ ابتدایی براساس روش آنتروپی شانون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی درسی، گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم انسانی و حقوق، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشکدة علوم انسانی و حقوق، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به‌منظور جستاری در درون‌مایه‌های کتاب‌های فارسی شش پایة ابتدایی براساس مؤلفه‌های آموزش سپاسگزاری انجام شده است. این تحقیق کاربردی است و برمبنای روش کیفی‌ و کمّی و با استفاده از تحلیل محتوا انجام ‌شده است. واحد زمینة تحقیق شامل تمامی متن‌ها، شعرها، داستان‌ها، تصویرها و فعالیت‌های کتاب‌های فارسی دورة ابتدایی (درمجموع 721 صفحه) چاپ شده در سال 1399 است. در این تحقیق، از ابزارهای کتاب‌های فارسی دورة ابتدایی، مؤلفه‌های هشت‌گانة آموزش سپاسگزاری آدلر و فاگلی (2005) و مقوله‌های مستخرج از مؤلفه‌های آموزش سپاسگزاری استفاده شده است که براساس الگوی تحلیل محتوای قیاسی مایرینگ شناسایی شدند. متخصصان پس از چندین‌بار بررسی روایی، مقوله‌های شناسایی‌شده را تأیید کردند. همچنین، پایایی مقوله‌های شناسایی‌شده با بهره‌گیری از ضریب اسکات 82 درصد محاسبه شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها براساس روش آنتروپی شانون انجام شد. طبق یافته‌های این پژوهش، 1265 مضمون در کتاب‌های فارسی دورة ابتدایی شناسایی شد که بیشترین فراوانی مربوط به مؤلفة تمرکز بر داشته‌ها و کمترین فراوانی مربوط به مؤلفة مصیبت/ فقدان بود. همچنین براساس نتایج تحلیل آنتروپی شانون ضریب اهمیت مؤلفه‌های آموزش سپاسگزاری از بیشترین به کمترین اندازة توجه به‌ترتیب عبارت‌اند از: تشریفات مذهبی، قدرشناسی، تمرکز بر داشته‌ها، حیرت، مقایسه (مقایسة اجتماعی، مقایسة خود)، لحظة حال، مصیبت/ فقدان و میان‌فردی. نتایج نشان داد به مؤلفه‌های سپاسگزاری و مقوله‌های آن در کتاب‌های فارسی به‌طور متناسب توجه نشده است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the status of teaching gratitude in primary school Fārsi textbooks according to Shannon's Entropy technique

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hosein Bābā'i 1
  • Zeinab Sādāt Athari 2
1 , MA in Curriculum Planning, University of Kāshān, Kāshān, Iran
2 (PhD), University of Kāshān, Kāshān, Iran
چکیده [English]

 The present study was conducted as a query on the themes of the primary school sixth-grade Farsi textbooks according to the components of teaching gratitude. It was an applied research in terms of purpose and mixed-methods in terms of method with content analysis design. The research population of the study included all the texts, poems, stories, pictures, and activities in the primary school Farsi textbooks (721 pages in sum), edition 2020. The research instruments included the primary school Farsi textbooks, Adler & Fagley’s (2005) eight components of teaching gratitude, and the categories extracted from the components of teaching gratitude which were identified according to Mayring comparative content analysis. Experts verified the identified categories after several validity checking. Also, the reliability of the categories was calculated at 82% using the Scott coefficient. Data was analyzed via the Shannon Entropy Method. According to the findings, 1265 themes were identified in primary school Farsi textbooks. The highest frequency was related to the component of focusing on the possessions and the lowest frequency was related to the component of suffering/loss. Moreover, according to the results of Shannon’s entropy analysis of the importance coefficient, the components of teaching gratitude were in the following order from the highest to the lowest degree of attention: religious ceremonies, appreciation, focus on the possessions, astonishment, comparison (social comparison, self-comparison), present moment, suffering/loss and interpersonal. The results showed that the components of gratitude and their categories haven’t been paid attention to, appropriately in Farsi textbooks.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Teaching Gratitude
  • Shannon Entropy
  • Content Analysis
  • Primary School Level
  • Farsi Textbook

مراجع

  • قرآن کریم (ترجمة ناصر مکارم شیرازی). (1379). انتشارات امام علی بن ابی‌طالب (ع).
  • آذر، عادل. (1380). بسط و توسعة روش آنتروپی شانون برای پردازش داده‌ها در تحلیل محتوی. فصلنامة علمی و پژوهشی علوم انسانی، 11(37-38)، 1-18.
  • احمدپوری، سیده‌فاطمه و متقی، مینو. (1398). بررسی تأثیرات مهارت مثبت‌اندیشی (خوش‌بینی) مبتنی‌بر دفتر سپاسگزاری
    بر سلامت معنوی دختران نوجوان. پژوهش پرستاری ایران، 14(1)، 51-57.
  • امیری، فاطمه. (1398). تحلیل محتوای کتاب‌های هدیه‌های آسمانی دوم، سوم و چهارم ابتدایی براساس مفهوم تربیت دینی، میزان درگیربودن دانش‌آموزان و خوانایی. دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، 2(14)، 126-136.
  • امیدعلی، حجت‌الله و اسکندری، علی. (1397). راه‌های تعلیم خداشناسی به کودکان در شعر کودک. تربیت اسلامی، 13(26)، 137-154.
  • امیدپور، آرزو، برادران، مجید و رنجبر‌نوشری، فرزانه. (1399). بررسی اثربخشی آموزش قدردانی بر همدلی و مهارت‌های ارتباطی دختران نوجوان. پرستاری، مامایی و پیراپزشکی، 6(1)، 48-57.
  • تقوایی، محمدحسین و سلیم‌زاده، الهه. (1389). بررسی مثبت‌اندیشی از دیدگاه قرآن و حدیث. پژوهش‌نامة علوم و معارف قرآن‌کریم، 2(7)، 39-63.
  • چنسکی، تامار. (1392). نجات فرزند از تفکر منفی (ترجمة فرناز فرود). نشر صابرین. (اثر اصلی در سال 2008 چاپ شده است).
  • کدخدازاده، شیوا، مهرابی، حسین‌علی و کلانتری، مهرداد. (1394). پیش‌بینی قدردانی براساس سلامت معنوی و حمایت اجتماعی و استرس در دختران نوجوان. روان‌شناسی و دین، 8(1)، 99 - 114.
  • کریمی، رامین و روشنایی، عاطفه. (1394). کودکان شاد، با اعتمادبه‌نفس و موفق. انتشارات بهار سبز.
  • کلینی، ثقةالاسلام. (1390). اصول کافی. جلد چهارم (ترجمة حسین استادولی). نشر دارالثقلین. (اثر اصلی در سال 329 ه،‍ چاپ شده است).
  • گروه مؤلفان. (1399). فارسی اول دبستان (خواندن) (چاپ دهم). سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
  • گروه مؤلفان. (1399). فارسی دوم دبستان (خواندن) (چاپ نهم). سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
  • گروه مؤلفان. (1399). فارسی سوم دبستان (خواندن) (چاپ هشتم). سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
  • گروه مؤلفان. (1399). فارسی چهارم دبستان (خواندن) (چاپ هفتم). سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
  • گروه مؤلفان. (1399). فارسی پنجم دبستان (خواندن) (چاپ ششم). سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
  • گروه مؤلفان. (1399). فارسی ششم دبستان (خواندن) (چاپ پنجم). سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، دفتر چاپ و توزیع کتاب‌های درسی.
  • سواری، کریم و فرزادی، فاطمه. (1397). نقش قدردانی در عملکرد تحصیلی و رضایت از زندگی با میانجی‌گری حمایت اجتماعی والدین، اساتید و همکلاسی‌ها. پژوهش‌های روا‌ن‌شناسی اجتماعی، 8(29)، 23-42.
  • صافی، احمد. (1395). آموزش‌وپرورش ابتدایی، راهنمایی تحصیلی و متوسطه. انتشارات سمت.
  • عرب‌مفرد، علی، عالی‌زاده، میترا و رجایی پیته‌نوئی، مهران. (1400). بررسی مقابله‌ای ارزیابی واکنش به تحسین و تمجید و راهبردهای سپاسگزاری در کتاب‌های سطح پیش‌متوسط کانون زبان ایران و تاچ‌استون 3. جستارهای زبانی، 2(62)، 353-384.
  • عقیلی، سیدرمضان. (1400). تحلیلی بر وضعیت ارزش‌های اخلاقی در کتب درسی دورة ابتدایی: روش آنتروپی شانون. تربیت اسلامی،
    16(35)، 143-164.
  • قاسمی، حمید، ادیب، فرشته، اخگری، محمد، آذربایجانی، علی، احمدی‌آملی، خدیجه، اسماعیلیان، غلام‌رضا، آل‌کجباف، حسین، امینی، محمدتقی، پرهیزگار، محمدمهدی، تقی‌زاده، ابراهیم، جعفری‌گهر، منوچهر، حاجی‌زین‌العابدینی، محسن، حسینی، میزراحسن، خسروبیگی، هوشنگ، خلیلی، مسعود، درودگریان، مسعود، درویشی سلوکلایی، داود، راسخ، نازنین، طهماسبی، رجب‌زاده، ...، و نیری، شهرزاد. (1400). مرجع پژوهش. انتشارات اندیشه‌آرا.
  • مظفری‌دهشیری، محمدرضا، کلانتری، محمدحسین و زارع‌زردینی، علی. (1396، 23 آذرماه). تحلیل محتوای کتاب درسی دورة اول ابتدایی براساس مؤلفه‌های قدردانی و سپاسگزاری [مقالة ارائه‌شده]. اولین همایش ملی رویکردهای نوین آموزشی و پرورشی در تعلیم‌وتربیت، بندرعباس.
  • میک، یان. (1393). پژوهش و نگارش کتاب درسی (ترجمة شهروز مرادزاده و رامین گلشائی). انتشارات سمت. (اثر اصلی در سال 2000 چاپ شده است).
  • هانسون، ریک. (1397). انعطاف‌پذیری، پرورش، استقامت، آرامش و شادی (ترجمة ناهید ملکی). نشر نوین. (اثر اصلی در سال 2018 چاپ شده است).
  • Adler, M. G., & Fagley, N. S. (2005). Appreciation: Individual Differences in Finding Value and Meaning as a Unique Predictor of Subjective Well-Being. Journal of Personality, 73(1), 79–114. http://doi:10.1111/j.
    1467-6494.2004.00305.x.
  • Bono, G., Emmons, R. A., & Mccullough, M. E. (2012). Gratitude in Practice and the Practice of Gratitude. In P. Alex Linley and Stephen Joseph (Eds), Positive Psychology in Practice (pp. 464–481). Wiley & Sons. http:
    //doi:10.1002/9780470939338.ch29.
  • Diebel, T., Woodcock, C., Cooper, C., & Brignell, C. (2016). Establishing the effectiveness of a gratitude diary intervention on children’s sense of school belonging. Educational and Child Psychology, 33(2), 117–129. https:
    //doi.org/10.53841/bpsecp.2016.33.2.117.
  • ‏ Hlava, P., & Elfers, J. (2013). The Lived Experience of Gratitude. Journal of Humanistic Psychology, 54(4), 434–455. https://doi.org/10.1177/0022167813508605‏.
  • Gottlieb, R. & Froh, J. (2019). Gratitude and Happiness in Adolescents: A Qualitative Analysis. In I. Management Association (Ed.), Research Anthology on Rehabilitation Practices and Therapy (PP. 1-19). IGI Global. 10.4018/978-1-5225-5918-4.ch001
  • Khanna, P., & ingh, K. (2021). Stress management training and gratitude journaling in the classroom: an initial investigation in Indian context. Current Psychology, 40(11), 5737–5748. http://doi: 10.1007/s12144-020-01242-w.
  • Layous, K. (2020). Health Implications of Gratitude. In K. Sweeny, M. L. Robbins, and Lee M. Cohen (Eds), The Wiley Encyclopedia of Health Psychology (pp. 261–268). Wiley & Sons. http://doi:10.1002/9781119057840.ch75. ‏
  • Lee, S. Y. (2017). Effect of Gratitude Training Program on Dental Hygiene Students' Gratitude Disposition,
    Self-Esteem, and Happiness. Journal of dental hygiene science, 17(5), 405-412. http://doi:10.17135/2017.17.5.405‏.
  • Peterson, C., & Seligman, M. E. (2004). Character strengths and virtues: a handbook And Classification. Choice Reviews Online, 42(01). http://doi:10.5860/choice.42-0624.
  • Wyatt, D. (2020). Our Shared Purpose: Practicing Gratitude. AORN Journal, 112(6), 601–603. http://doi:10.1002/aorn.13269

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 آذر 1401
  • تاریخ بازنگری: 18 فروردین 1402
  • تاریخ پذیرش: 19 شهریور 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار