ویژگی های محتوای درسی مطلوب تاریخ ادبیات در دورة دوم متوسطه، رشتة ادبیات و علوم انسانی

نویسنده

استادیار پایة چهارم، دانشگاه فرهنگیان، رشتة زبان و ادبیات فارسی

چکیده

هدف این بررسی، ترسیم وضعیت مطلوب، یا ارائة الگوی پیشنهادی مطلوب، برای محتوای درس تاریخ ادبیات دورة دوم متوسطه، رشتة ادبیات و علوم انسانی با توجه به دو مؤلفة «ساختار» و «جامعیت» بود. مطالعه از نوع الگوی «مبتنی بر نظر خبرگان» بود. درعین حال، برای دست یابی به اعتبار بیشتر و تکمیل داده های به دست آمده، از نظرات دبیران و دانش آموزان به عنوان کاربران و مخاطبان اصلی اثر نیز استفاده گردید. جمعیت آماری این پژوهش شامل متخصصان تاریخ ادبیات ایران و جهان، دبیران کتاب های تاریخ ادبیات دورة دوم متوسطه سراسر کشور، و نیز دانش آموزان پایه های دوم و سوم رشتة علوم انسانی در سال تحصیلی 94 - 1393 بود و حجم نمونة پژوهش در مجموع به 1454 نفر رسید. برای اجرای پژوهش در سطح مدارس، 4 استان از طریق روش تحلیل خوشه ای چندمرحله ای و به صورت تصادفی انتخاب شد. ابزارهای جمع آوری اطلاعات شامل فرم مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات ایران، فرم مصاحبه با متخصصان تاریخ ادبیات جهان، پرسش نامة دبیران، و پرسش نامة دانش آموزان بود. روایی ابزارها بر اساس روایی محتوایی و با دریافت نظرات متخصصان دربارة آن ها به دست آمد. یافته های این پژوهش نشان داد که محتوای درسی مطلوب تاریخ ادبیات، باید از سویی دارای نظم تاریخی باشد؛ تا تأثیر و تأثرهای ادبی را نشان دهد و از دیگر سو، به روش ژانری تألیف گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The characteristics of the ideal content for the history of literature textbook: Evidence from the literature and humanities major textbook at 2nd cycle of high school

نویسنده [English]

  • Heydar Ghamari
(PhD), Farhangiān University
چکیده [English]

The aim of this study was to demonstrate the ideal situation (or to present a proposed ideal model) for the content of history of literature subject, considering the two components of “structure” and “comprehensiveness”  at 2nd cycle of high school of literature and humanities major. It was a study based on a connoisseurship model. Yet, for the sake of gaining more reliability and completion of the data, the teachers’ and students’ viewpoints were used as the main users and audiences of the textbook. The research population consisted of all the experts in the history of world and Iranian literature, teachers of history of literature textbooks at 2nd cycle of high schools of Iran, and their students in 2014-2015 academic year. The sample size was 1454 students and teachers of 4 provinces who were selected using cluster random sampling method. The research instruments included history of Iranian literature experts’ interview protocol, history of world literature experts’ interview protocol, teachers’ questionnaire and students’ questionnaire. The content validity of the instruments was checked through obtaining the experts’ viewpoints on them. Findings revealed that the content of the ideal history of literature textbook, on the one hand, should be historically-ordered to show the literary interactions, and on the other hand, should be developed by genre.

کلیدواژه‌ها [English]

  • secondary education
  • History of Literature Textbook
  • 2nd Cycle of High School
  • the Ideal Content
اسمعیلی، سهیلا. (1384). دشواری‌های تاریخ ادبیات‌نگاری در فرانسه. در «دربارة تاریخ ادبیات». تهران: سمت.
براتی، مرضیه. (۱۳۸۷). بررسی و تحلیل مکتب‌های ادبی در تاریخ ادبیات پایة دوم و سوم متوسطه (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد). دانشگاه آزاد واحد شیروان.
پاکتچی، احمد. (1384). تاریخ‌نگاری ادبیات در محافل روسیه در «دربارة تاریخ ادبیات». تهران: سمت.
پورنامداریان، تقی. (1384). موضوع و مواد تاریخ ادبیات در «دربارة تاریخ ادبیات». تهران: سمت.
حق‌شناس، مریم. (1392). نگاهی انتقادی و تحلیلی بر سیر تاریخ ادبیات در سه مقطع ابتدایی، راهنمایی، دبیرستان از سال 1357 تا 1390 (پایان‌نامة منتشرنشدة کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
زرقانی، سید مهدی. (1388). تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی. تهران: سخن.
زرقانی، سید مهدی. (1389). کاستی‌های روش‌شناسانة تاریخ ادبیات‌نگاری برای زبان فارسی. نامة فرهنگستان، 11(44)، 40-26.
زرقانی، سید مهدی. (1394). تاریخ ادبیات ایران 1. تهران: فاطمی.
زرقانی، سید مهدی. (1395). تاریخ ادبیات ایران (4) (با رویکرد ژانری). تهران: فاطمی.
زرقانی، سید مهدی و محمودرضا قربان صباغ. (1395). نظریة ژانر (نوع ادبی). تهران: هرمس.
زرین‌کوب،‌ عبدالحسین. (1375). از گذشتة ادبی ایران. تهران: الهدی.
سارلی، ناصرقلی. (1392). رویکردها و شیوه‌های دوره‌بندی در تاریخ ادبی. فنون ادبی، 5(9)،108-89.
سلطانی، منظر. (1380). بررسی سیر تذکره‌ها و تاریخ ادبیات‌های فارسی در ایران، از 1285 تا 1332 ش. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 45(157)، 303 -420.
سلطانی، منظر. (1384). بررسی تحلیلی و انتقادی وضعیت تاریخ ادبیات‌نویسی در ایران در «دربارة تاریخ ادبیات». تهران: سمت.
سمیعی گیلانی، احمد. (1386). نارسایی‌ها در تدوین تاریخ ادبیات فارسی و ضرورت اصلاح و رفع آن‌ها. فرهنگستان زبان و ادب فارسی (سخن‌رانی). قابل بازیابی در http://persianacademy.ir/fa/x2908861.aspx
سیدی، دکتر سید حسین. (1389). تحلیل انتقادی تاریخ ادبیات‌نگاری. انجمن ایرانی زبان و ادبیات عربی، 6(14). 118-103.
شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1388). «پیر هرِی» غیر از «خواجه عبدالله انصاری» است. نامة بهارستان، 10(15)، 185-192.
فتوحی، محمود. (1387). نظریة تاریخ ادبیات. تهران: سخن.
قویمی، مهوش. (1384). تاریخ ‌ادبیات: پیدایش، وظایف، اهداف و محدودیت‌ها در «دربارة تاریخ ادبیات». تهران: سمت.
کبیری، مسعود. (1393). ارزشیابی کتاب ریاضی سوم دبستان (طرح پژوهشی). تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش.
کرمی، حجت‌الله. (بی‌تا). نقد و بررسی کتاب تاریخ ادبیات ایران و جهان 1، سال دوم دبیرستان. رشتة علوم انسانی، (از درس 1 تا 18). قابل بازیابی در 186 http://adab.tama.ir/site/maghalat/maghale/
مکاریک، ایرنا ریما. (1385). دانش‌نامة نظریه‌های ادبی معاصر، (ترجمة مهران مهاجر و محمد نبوی). تهران: آگه. (اثر اصلی در سال 1993 چاپ شده است).
نجومیان، امیرعلی. (1384). رابطة تاریخ و ادبیات از منظر تاریخ‌گرایی نوین در «دربارة تاریخ ادبیات». تهران: سمت.
یاحقی، محمدجعفر و عبدالحسین فرزاد. (1391). تاریخ ادبیات ایران و جهان (1)- سال دوم آموزش متوسطه- نظری (رشتة ادبیات و علوم انسانی)-کد 1/246. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
یاحقی، محمدجعفر و عبدالحسین فرزاد. (1391). تاریخ ادبیات ایران و جهان (2)- سال سوم آموزش متوسطه- نظری (رشتة ادبیات و علوم انسانی)-کد 1/276. تهران: شرکت چاپ و نشر کتاب‌های درسی ایران.
یارشاطر، احسان. (1393). تاریخ ادبیات فارسی (جلد اوّل، ترجمة مجدالدین کیوانی). تهران: سخن. (اثر اصلی در سال 2014 چاپ شده است).
یارشاطر، احسان. (1393). تاریخ ادبیات فارسی (جلد هفدهم ترجمه زیر نظر ژاله آموزگار). تهران: سخن. (اثر اصلی در سال 2014 چاپ شده است).
یارشاطر، احسان. (1394). تاریخ ادبیات فارسی (جلد هجدهم، ترجمة سید احمدرضا قائم‌مقامی و غلامحسین کریمی دوستان). تهران: سخن. (اثر اصلی در سال 2014 چاپ شده است).