بررسی نقش کلیشه های جنسیتی کتاب های ادبیات فارسی و زبان فارسی سال اول دبیرستان در انتخاب رشتة تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر

نویسندگان

1 دانشیار آموزش و پرورش، گروه مدیریت آموزشی دانشگاه الزهرا تهران،

2 استادیار تعلیم و تربیت، گروه مدیریت آموزشی دانشگاه الزهرا تهران،

3 دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، ،

چکیده

در این پژوهش، متون و تصاویر کتاب های ادبیات فارسی و زبان فارسی سال اول دبیرستان در خصوص کلیشه های جنسیتی در کتاب ها و نقش آن ها در انتخاب رشتة تحصیلی دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل دو بخش بود؛ بخش اول، کتاب های درسی ادبیات فارسی و زبان فارسی سال اول دبیرستان در سال تحصیلی 1389-90 و بخش دوم را کلیه دانش آموزان سال اول دبیرستان شهر تهران تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، 8 دانش آموز (از هر جنس 4 نفر) برای بخش مصاحبه انتخاب شدند. روش این پژوهش کیفی است و برای جمع آوری داده ها از راهنمای تحلیل تبعیض جنسی در کتاب های درسی و ادبیات کودکان آندره میشل و مصاحبه با دانش آموزان استفاده شده است. در همین راستا، کتاب ها در سه بخش تحلیل کمی محتوا، تحلیل کیفی محتوا و تحلیل تبعیض جنسی در دستور زبان و در نهایت پرسش های مصاحبه مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین درصد اسامی و تصاویر کتاب ها متعلق به مردان است و در میان فعالیت های مختلف نیز عمده ترین سهم زنان در فعالیت های خانگی و کمترین آن در فعالیت های سیاسی-اجتماعی است. ویژگی های شخصیتی و رفتارهای اجتماعی منتسب به زنان و مردان نیز متأثر از پیش داوری هایی است که زن را جنس دوم و مرد را جنس برتر معرفی می کند. به طورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که در کتاب های درسی سال اول دبیرستان کلیشه های جنسیتی به وفور یافت می شود و چهره ارائه شده از زن و مرد در این کتاب ها با واقعیت های اجتماعی سازگار نیستند. دختران در متون درسی یاد می گیرند که پسران تواناتر از آنان در کارهای عملی و فنی هستند؛ به همین دلیل تجدیدنظر در کتاب های درسی پیشنهاد می شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of gender stereotypes of the 1st grade high school Persian language and literature textbooks in choosing the field of study of male and female students

نویسندگان [English]

  • Golnār Mehrān 1
  • Afsāneh Narāghizādeh 2
  • Shimā Malekzādeh 3
1 (PhD), University of Alzahrā
2 (PhD), University of Alzahrā
3 PhD Candidate at Islamic Āzād University, (Corresponding author)
چکیده [English]

In this study, texts and pictures of the 1st grade high school Persian language and literature textbooks have been studied regarding the gender stereotypes and their roles in choosing the field of study by male and female students. The research population consisted of the 1st grade high school Persian language and literature textbooks in the 1389-90 Academic year and also, all 1st grade high school students of Tehran. 8 students (4 males and 4 females) were selected using purposeful sampling method to be interviewed. It was a qualitative research. Data was collected using »the guide to sex discrimination analysis in children’ textbook and literature« developed by Andree Michel and also through interview with the students. The books’ content was analyzed quantitatively and qualitatively. Also, they were analyzed according to sex discrimination. And finally, the interview data was analyzed. Findings showed that most percentage of nouns and pictures belongs to males. Also, among the various activities, the females’ share was mainly household activities and they had the least share in political-social activities. Social behavior and personality characteristics attributed to males and females were also affected by the prejudice that introduces woman as a secondary sex and man as a superior one. Generally, the results showed that in the 1st grade high school textbooks, several gender stereotypes could be found and the represented pictures of males and females are not consistent with the social realities. Females learn through the books that males are more able in practical and technical activities, so the revision of the textbooks is recommended.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gender Stereotypes
  • the Field of Study
  • Student

مراجع

برک، لورا. (1394). روانشناسی رشد، (ترجمه یحیی سیدمحمدی). تهران: نشر ارسباران (اثر اصلی در سال2007 چاپ شده است) .
تاج مزینانی، علیاکبر و حامد، مهدیه. (1393). بررسی تحول فرهنگ جنسیتی در کتب درسی (مطالعهای تطبیقی پیرامون کتابهای فارسی اول ابتدایی. فصلنامه علوم اجتماعی، 64، 100-74.
حاضری، علیمحمد و احمدپور، علیرضا. (1391). بازنمایی جنسیت در کتب فارسی مقاطع تحصیلی راهنمایی و دبیرستان در سال تحصیلی 89-1388. زن در توسعه و سیاست (پژوهش زنان)، 4(10)، 96-75.
حسنی، محمد. (1394). ملاحظات جنسیتی در نظام تربیت رسمی و عمومی(چاپ اول)، تهران: انتشارات مدرسه.
دشتی خویدکی، منصوره و حسینی، سیدحسن. (1394). بررسی مقایسهای میزان پذیرش کلیشههای جنسیتی و رابطة آن با میزان دینداری (مطالعه زنان و مردان بالای 20 سال منطقه 6 شهر تهران در سال 1392. مطالعات زن و خانواده، 2(3)، 183-151.
ریاحی، محمد اسماعیل .(1386). عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان پذیرش کلیشههای جنسیتی. پژوهش زنان، 1(5)، 109-136.
سیف، اسد. (1389). تفاوتهای جنسیتی در کتابهای درسی ایران. قابل درسترسی در http://www.google.com
شیلیهاید، جانت. (1387). روانشناسی زنان (سهم زنان در تجربه بشری)، (ترجمه اکرم خمسه). تهران: انتشارات آگه و ارجمند(اثر اصلی در سال 1990 چاپ شده است).
گیدنز، آنتونی .(1392). جامعهشناسی، (ترجمه منوچهر صبوری). تهران: انتشارات نی (اثر اصلی در سال 2003 چاپ شده است).
گولومبوک، سوزان و فی وش، رابین. (1393). رشد جنسیت، (ترجمه مهرناز شهرآرای). تهران: انتشارات ققنوس(اثر اصلی در سال 2007 چاپ شده است).
علمی، محمود و الیاسی، سارا. (1388). عوامل اجتماعی مؤثر بر میزان پذیرش کلیشههای جنسیتی (مطالعه موردی زنان شاغل همسردار شهرستان سراب). مطالعات جامعهشناسی، 1(2)، 75-53.
منادی، مرتضی. (1387). درآمدی جامعهشناختی بر جامعهپذیری (چاپ اول)، تهران: انتشارات جیحون.
میشل، آندره. (1381). پیکار با تبعیض جنسی، (ترجمه محمد پوینده). تهران: انتشارات چشمه (اثر اصلی در سال 1995 چاپ شده است).
 Blumberg, Rae Lesser. (2007). Gender Bias in Textbooks : Hidden Obstacle on The Road to Gender Equality in Education. Virginia: Unesco .
Elkin, F.& Handel, G .(1972).The child and society:The process of socialization. New york: Random house.
Hamdan, Sameer., & Jalabneh, Atef. (2009). Topics in EFL Textbooks And The Question of Gender Dominance: A Case Study From Public Schools of Jordan. The International Journal of Language Society And Culture, 28, 52-59.
Keong, Yuen chee. (2008). Unraveling Linguistic Sexism & Sex Role Stereotyping in Malaysian English Language TextbookS. The Journal of Pengajian Umum Bil, 8(7), 101-111.
Stanley, L. & Wise, S. (2000). What's Wrong with Socialisation? in S. Jackson and S. Scott (eds.), Gender: A Sociological Reader. London: Routledge
Montenegro – Zinec. (2010). Gender Stereotypes In Elementary School Textbooks (Grades 1, 4 And 8). Information And Education Center for Woman of Montenegro –Zinec.
Piironen, Anna-Reeta. (2004). Gender Roles In An English Textbooks Series for Finnish Lower Secondary Schools (Unpublished Masters Thesis). University of Jyvaskyla.
Zittleman, Karen., & Sadker, David. (2007). Gender Bias From Colonial America to Today’s Classrooms. The Journal of Multicultural Education, 13, 135-169.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار