مدل ساختاری عملکرد تحصیلی بر اساس خودکارآمدی تحصیلی و انگیزش تحصیلی با میانجیگری درگیری شناختی در دانش‌آموزان رشتۀ ریاضی- فیزیک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، رشتۀ روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

عملکرد تحصیلی از مهمترین شاخص‌های اندازهگیری کیفیت آموزشی دانش‌آموزان است. هدف پژوهشِ حاضر ارائۀ مدل ساختاری عملکرد تحصیلی بر اساس انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی با میانجیگری درگیری شناختی دانش‌آموزانِ رشتۀ ریاضی-فیزیک است. این پژوهش کاربردی و از نوع همبستگی با روش مدل‌یابی معادلات ساختاری است. جامعۀ آماری آن شامل کلیۀ دانش‌آموزان رشتۀ ریاضی-فیزیکِ شهر تهران است که از میان آن‌ها 470 نفر دانش‌آموز انتخاب شدند و روش نمونه‌گیری خوشه‌ایِ چندمرحله‌ای است. ابزارهای پژوهش عبارت است از پرسش‌نامۀ انگیزشِ تحصیلی والراند و همکاران (1992)، پرسش‌نامۀ خودکارآمدی تحصیلی موریس (2001) و پرسش‌نامۀ راهبردهای انگیزشی برای یادگیری پینتریچ و همکاران (1991). برای تحلیلِ داده‌ها از ضریب اِچ (H) آلفای کرانباخ و ماتریس همبستگی و مدل‌یابی معادلات ساختاری استفاده شد.
نتایج نشان داد مدل متغیرهای پژوهش از برازش مطلوبی برخوردارند. در مدل مفروض انگیزش تحصیلی با عملکرد تحصیلی با میانجیگری درگیری شناختی، اثر کامل و اثرِ مستقیم و غیرمستقیمْ غیرمعنادار بود. اثر خودکارآمدی تحصیلی با عملکرد تحصیلی با میانجیگری درگیریِ شناختی کامل و اثرِ مستقیم معنادار بود، اما اثرِ غیرمستقیم غیرمعنادار بود. نتایج نشان داد متغیر خودکارآمدی اثر معناداری بر عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دارد و 40 درصد از واریانس عملکرد تحصیلی آن‌ها را تبیین می‌کند. بنابراین کادر آموزشی، اجرایی مدارس و همین‌طور والدین دانش‌آموزان می‌توانند برای تقویت عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان از متغیر خودکارآمدی تحصیلی استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Structural model of academic performance based on academic self-efficacy, and academic motivation, mediated by cognitive engagement among mathematics -physics students

نویسندگان [English]

  • Hojjat Mahdavi Rād 1
  • Valiyollāh Farzād 2
  • Shirin Koushaki 2
1 , PhD Candidate in Educational Psychology at Islāmic Āzād University (Central Tehran Branch), Tehran, Iran
2 (PhD), Islāmic Āzād University (Central Tehran Branch), Tehran, Iran
چکیده [English]

Academic performance is one of the most important indicators for measuring the educational quality of students. The aim of this study was developing a structural model of academic performance based on academic motivation and academic self-efficacy mediated by cognitive engagement of mathematics-physics students. It was an applied research of correlation type with structural equation modeling method. The research population included all students of mathematics-physics in Tehran. The research sample consisted of 470 students who were selected by multi-stage cluster sampling method. The research instruments were Walland et al.'s (1992) academic motivation questionnaire, Morris (2001) academic self-efficacy questionnaire and Pintrich et al.'s (1991) motivational strategies for learning questionnaire. Cronbach's alpha coefficient and correlation matrix and structural equation modeling were used for data analysis. The results showed that the model of research variables have a good fit. In the hypothetical model, academic motivation with academic performance mediated by cognitive engagement had a full and direct effect, and their indirect effect was insignificant. The effect of academic self-efficacy on academic performance mediated by cognitive engagement had a significant full and direct effect, however, the indirect effect was not significant. The results showed that the self-efficacy variable has a significant effect on students' academic performance and it could explain 40% of the variance of their academic performance. The teaching staff, school administrators as well as parents of students could use the variable of academic self-efficacy to enhance their academic performance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Academic Performance
  • Academic Motivation
  • Academic Self-efficacy
  • Cognitive Engagement
آرمرود، ژان آلیس. (1394). یادگیری انسان (ترجمة حسین سجادی بافقی). انتشارات دانشگاه تهران. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2014).
اسلامی، نصرت و امیراحمدی آهنگ، مهدی. (1396). بررسی رابطة انتظار معلم و خودکارآمدی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، مقطع متوسطة شهرستان بیرجند. فصلنامة مطالعات روان شناسی و علوم تربیتی، 2(20)، 130-116.
اشرف زاده، توحید.، عیسی زادگان، علی و میکائیلی منیع، فرزانه. (1397). نقش میانجی گری مهارت های مطالعه در تأثیر خودکارآمدی تحصیلی، باورهای معرفت شناختی و اضطراب تحصیلی بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان دورة متوسطه. مجلة دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 19(4)، 113-103.
افشاری، محسن.، غلامعلی لواسانی، مسعود و اژه ای، جواد. (1388). رابـطة خودکارآمدی تحصیلی و درگیری تحصیلی با پیشرفت تحصیلی. مجلة روان شناسی، 13(51)، 289-305.
بابایی امیری، ناهید و عاشوری، جمال. (1393). ارتباط راهبردهای یادگیری شناختی و فراشناختی، خودکارآمدی، خلاقیت و هوش هیجانی با پیشرفت تحصیلی. دوفصلنامة راهبردهای شناختی در یادگیری، 2(3)، 127-111.
برنامة درس ملی جمهوری اسلامی ایران. (1391). شورای عالی آموزش وپرورش.
بنی اسدی، علی و پورشافعی، هادی. (1391). نقش انگیزش و خودکارآمدی تحصیلی و رویکردهای مطالعة پیشرفت ریاضی دانش آموزان رشته های علوم تجربی و ریاضی مقطع متوسطة شهر قاین. مجلة اندیشه های نوین تربیتی، 8(32)، 102-81.
بیانی، علی اصغر. (1396). امید کار، انگیزش تحصیلی و پیشرفت تحصیلی: وارسی یک مدل علّی در دانشجویان غیرشاغل. فصلنامة پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 4(4)، 70-61.
پاپالیا، دایان ای.، ألدز، سالی وندکاس. و فلدمن، روت داسکین. (1394). روان شناسی رشد و تحول انسان (ترجمة داود عرب قهستانی، هامایاک آوادیس یانس و حمیدرضا سهرابی، فروزنده داورپناه، افسانه حیات روشنایی و سیامک نقشبندی). انتشارات رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2004).
پینتریچ، پال، آر و شانک، دیل، اچ. (1396). انگیزش در تعلیم وتربیت (ترجمة مهرناز شهرآرای، چاپ چهاردهم). انتشارات علم. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2002).
پهلوان شریف، سعید و مهدویان، وحید. (1397) مدل سازی معادلات ساختاری با آموس (چاپ سوم). انتشارات بیشه.
تاباکنیک، باربارا جی و فیدل، لیندا اس. (1395). کاربرد آمار چند متغیری (ترجمة حسن پاشا شریفی، بلال ایزانلو، ولی الله فرزاد، حمیدرضا حسن آبادی، خدیجه ابوالمعالی و مجتبی حبیبی عسگرآبادی). نشر رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2013).
تقییان، حسن و مقدم زاده، علی. (1394). بررسی تغییرناپذیری اندازه گیری و ساختاری رابطة برخی از سازه های مطالعة بین المللی تیمز (2011) بر اساس جنسیت دانش آموزان. فصلنامة مطالعات اندازه گیری و ارزشیابی آموزشی، 5(9)، 57-35.
جمالی، مرضیه.، کیامنش، علیرضا و باقری، فریبرز. (1396). الگوی ساختاری اهداف پیشرفت، فرسودگی تحصیلی و عملکرد تحصیلی: بررسی نقش میانجی گری یادگیری خودنظم بخش. دانش و پژوهش در روان شناسی کاربردی، 18(2)، 92-82.
حجازی، الهه. (1396). روان شناسی تربیتی در هزارة سوم. انتشارات دانشگاه تهران.
حسن زاده، رمضان و مهدی نژاد گرجی، گلین. (1393). رابطة بین جهت گیری انگیزشی (درونی، بیرونی و بی انگیزشی) و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان در درس زبان انگلیسی. مجلة روان شناسی مدرسه، 3(3)، 38-60.
ربانی، زینب.، طالع پسند، سیاوش.، رحیمیان بوگر، اسحاق و محمدی فر، محمدعلی. (1396). رابطة بافت اجتماعی کلاس با درگیری تحصیلی: نقش واسطه ای فرایندهای نظام خود، انگیزش و هیجان های تحصیلی. مجلة روان شناسی تحولی (روان شناسان ایرانی)، 14(53)، 51- 37.
رضایی، اکبر. (1396). روان شناسی انگیزش در آموزش وپرورش: نظریه ها، پژوهش ها و الگوها (ویراست دوم). انتشارات آذین.
سانتراک، جان. (1392). روان شناسی رشد در گسترة زندگی (ترجمة پرویز شریفی درآمدی و محمدرضا شاهی). انتشارات دانژه. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2007).
سعادت مهر، مسعود. (1398). وضعیت اقتصادی ایران در سال 1398. Isna.ir/news/98021407019/98
سعدی پور، اسماعیل. (1395). روان شناسی تربیتی کاربردی: نظریه و عمل در روان شناسی آموزش و یادگیری. انتشارات ویرایش.
سواری، کریم. (1396). اثر باورهای معرفت شناختی و ادراکات یادگیری بر عملکرد تحصیلی با میانجی گری خودکارآمدی تحصیلی. فصلنامة شناخت اجتماعی، 6(1)، 146-131.
سیف، علی اکبر. (1398). روان شناسی پرورشی نوین: روان شناسی یادگیری و آموزش (ویرایش هفتم). انتشارات دوران.
شانک، دیل. (1396). نظریه های یادگیری (ترجمة اکبر رضایی). انتشارات آیدین. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2012).
شانک، دیل. (1399). روان شناسی یادگیری (ترجمة اکبر رضایی). انتشارات ارجمند. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2018).
شهرآرای، مهرناز. (1384). روان شناسی رشد نوجوان. انتشارات علم.
طهماسیان، کارینه. (1391). ارتباط مستقیم و غیرمستقیم خودکارآمدی تحصیلی با افسردگی نوجوانان، در تهران. مجلة دست آوردهای روان شناختی، 19(1)، 244 -227.
عابدینی، یاسمین.، حجازی، الهه.، سجادی، حسین و قاضی طباطبایی، محمود. (1386). نقش درگیری تحصیلی و اهداف پیشرفت در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر پایة سوم دبیرستان، مدل ساختاری پیشرفت تحصیلی در دو رشتة ریاضی-فیزیک و علوم انسانی شهر تهران (پایان نامة دکتری). دانشگاه تهران، دانشکدة روان شناسی و علوم تربیتی.
عاملی، سعید رضا.، صبّار، شاهو و رنجبر رمضانی، مهدی. (1387). مطالعات تلفن همراه (زندگی در حال حرکت). انتشارات سمت.
قاسمی، وحید. (1392). مدل سازی معادله ساختاری در پژوهش های اجتماعی با کاربرد Amos (چاپ دوم). انتشارات جامعه شناسان.
قنبری طلب، محمد.، قنبری، علی و فولادچنگ، محبوبه. (1397). رابطة راهبردهای شناختی با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان رشته های نظری مقطع متوسطه. ماهنامة رویش روان شناسی، 7(4)، 39-23.
کاملی، محمود و کرمی، ابوالفضل. (1393). ایجاد انگیزه پیشرفت و مقیاس سنجش آن. انتشارات روان سنجی.
کدیور، پروین. (1397). روان شناسی یادگیری. (ویرایش سوم). انتشارات سمت.
کرامتی، هادی و شهرآرای، مهرناز. (1383). بررسی نقش خودکارآمدی ادراک شده در عملکرد ریاضی. فصلنامة نوآوری آموزشی، 3(10)، 115-103.
لواسانی، مسعود.، حجازی، الهه و خضری آذر، هیمن. (1391). نقش خودکارآمدی، ارزش تکلیف، اهداف پیشرفت و درگیری شناختی در پیشرفت ریاضی. فصلنامة نوآوری های آموزشی، 11(41)، 28-7.
محسن پور، مریم.، حجازی، الهه و کیامنش، علیرضا. (1386). نقش خودکار آمدی، اهداف پیشرفت، راهبردهای یادگیری و پایداری در پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی دانش آموزان سال سوم متوسطه رشتة ریاضی شهر تهران. فصلنامة نوآوری های آموزشی، 5(16)، 35 -9.
مهدوی هزاوه، منصوره.، فرزاد، واله.، کیامنش، علیرضا و صفرخانی، مریم. (1390). رابطة وضعیت اجتماعی-اقتصادی خانواده و متغیرهای فردی با پیشرفت ریاضیات دانش آموزان چهارم ابتدایی (بر اساس داده های تیمز، 2003). فصلنامة پژوهش های روان شناختی، 14(2)، 77-60.
میرز، لاورنس اس.، گامست، گلن و گارینو، ا. جی. (1391). پژوهش چندمتغیری کاربردی (ترجمة حسن پاشا شریفی، ولی الله فرزاد، سیمین دخت رضاخانی، حمیدرضا حسن آبادی، بلال ایزانلو و مجتبی حبیبی). انتشارات رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی 2006).
Bollen, K. A., & Stine, R. (1990). Direct and indirect effects: Classical and bootstrap estimates of variability. Sociological methodology, 20,115-140.
Borekci, C., & Uyangor, N. (2018). Family Attitude, Academic Procrastination and Test Anxiety as Predictors of Academic Achievement. International Journal of Educational Methodology, 4(4), 219-226.
Erdoğdu, M. Y. (2019). The mediating role of school engagement in the relationship between attitude toward learning and academic achievement. International Journal of Education and Literacy Studies, 7(2), 75-81.
Karaman, P., Demirci, I., & Özdemir, A. (2019). Modeling the Relationship between Motivation, Learning Approach, and Academic Achievement of Middle School Students in Turkey. International Journal of Progressive Education, 15(4), 187-199.
Nasir, M., & Iqbal, S. (2019). Academic Self Efficacy as a Predictor of Academic Achievement of Students in Pre Service Teacher Training Programs. Bulletin of Education and Research, 41(1), 33-42.
Safranj, J. (2019). The effect of meta-cognitive strategies on self-efficacy and locus of control of gifted in foreign language learning. Research in Pedagogy, 9(1), 40-51.
Sari, D. P. & Darhim, D. (2020). Implementation of REACT Strategy to Develop Mathematical Representation, Reasoning, and Disposition Ability. Journal on Mathematics Education, 11(1), 145-156.
Talsma, K., Schüz, B., Schwarzer, R., & Norris, K. (2018). I believe, therefore I achieve (and vice versa): A meta-analytic cross-lagged panel analysis of self-efficacy and academic performance. Learning and Individual Differences, 61, 136-150.
Vicente-Ramos, W. E., Silva, B. G., Merino, S. T. N., Lazo, S. M. P., & Álvarez, C. R. M. (2020). Academic Motivations of Pregrade Students in the Choice of International Business Career. International Journal of Higher Education, 9(2), 85-94.