اثربخشی بستۀ آموزشی مدیریت رفتار مبتنی بر نظریۀ انتخاب در کاهش بی‌انضباطی دانش‌آموزان در مدرسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان-تبریز

2 استاد روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان‌ـ‌تبریز

3 دانشیار روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان-تبریز

4 استادیار روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان-تبریز

چکیده

بی‌انضباطی دانش‌آموزان در کلاس‌های درس و محیط مدرسه همواره برهم‌زنندۀ فرایند آموزشی بوده و از مشکلات رفتاری شایع در دوران نوجوانی است. هدف از پژوهشِ حاضر بررسی اثربخشی بستۀ آموزشی مدیریت رفتار مبتنی بر نظریۀ انتخاب در کاهش بی‌انضباطی دانش‌آموزان در مدرسه بود. این پژوهش از نوع تک‌آزمودنی است و با خط پایۀ چندگانه هم‌زمان و با پیگیری دوماهه انجام شد. جامعۀ آماری پژوهش شامل کلیۀ دانش‌آموزان پسر پایۀ نهم (اول متوسطه) مدارس شهر جوانرود، در سال تحصیلی 1399ـ۱۴۰۰، بود. از میان آن‌ها 3 دانش‌آموزی که ملاک‌های ورود داشتند ازطریق مقیاس رفتارهای اضطراب‌آور دانش‌آموزان در کلاس درس و به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. هریک از گروه‌ها شامل دانش‌آموزان و والدینشان می‌شد و هرکدام به‌صورت جداگانه در 12جلسه آموزش‌های بسته دریافت کردند. این بسته‌های آموزشی را پژوهشگران از پیش طراحی و اعتباریابی کرده بودند. داده‌ها به روش‌های ترسیم دیداری، شاخص تغییر پایا (RCI)، فرمول درصد بهبودی و اندازۀ اثر d کوهن تحلیل شدند. بر اساس یافته‌ها، اجرای بستۀ آموزشی مدیریت رفتار مبتنی بر نظریۀ انتخاب در کاهش بی‌انضباطی دانش‌آموزان در مدرسه ازنظر آماری (0.5<P) و بالینی تأثیر معنی‌داری دارد. بنابراین توصیه می‌شود از آموزش‌های این بسته، که برگرفته از مبانی آموزشی‌ ـ ‌درمانی نظریۀ انتخاب است، ازطریق مراکز مشاوره و به‌ویژه هسته‌های مشاورۀ آموزش‌وپرورش به‌صورت فردی و گروهی استفاده شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectiveness of behavior management training package based on choice theory on reducing students' indiscipline at school

نویسندگان [English]

  • Moslem Amiri 1
  • Javād Mesrābādi 2
  • Abolfazl Farid 3
  • Siāvash Sheikhalizāde 4
1 , PhD Candidate in Educational Psychology at Shahid Madani University of Āzarbāijān-Tabriz
2 (PhD), Shahid Madani University of Āzarbāijān -Tabriz
3 (PhD), Shahid Madani University of Āzarbāijān -Tabriz
4 (PhD), Shahid Madani University of Āzarbāijān -Tabriz
چکیده [English]

Students’indiscipline in the classroom and school environment has always disrupted the educational process and also it is a common behavioral problem during the adolescence. The aim of this study was to investigate the effectiveness of the behavior management training package based on the choice theory on reducing the students' indiscipline at school. This study was conducted as a single-subject design with multiple simultaneous baselines with a two-month follow-up. The research population included all the ninth-grade male students of high schools in Javānrood city in the academic year 2020-2021, of which 3 students - who met the inclusion criteria - were selected using the purposeful sampling method, through the scale of students' stressful behaviors in the classroom. Each group, including students and their parents, individually received 12 sessions of training of the package which were previously designed and validated by the researchers. Data were analyzed by visual drawing, Reliable Change Index (RCI), recovery percentage formula and Cohen’s D effect size. Findings showed that the implementation of the behavior management training package based on the choice theory has a clinically and statistically significant effect on reducing the students' indiscipline at school (P <0.05). Therefore, it was recommended that the trainings of this package which is based on the educational-therapeutic foundations of choice theory, to be used individually and in groups, through the counseling centers, especially the education counseling centers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Training Package
  • Behavior Management
  • Choice Theory
  • Indiscipline
  • Students
ابوالقاسمی، عباس.، بیگی، پروین و نریمانی، محمد. (1390). بررسی اثربخشی دو روش آموزشی شناختی‌ ـ‌ رفتاری و مهارت‌های تنظیم هیجان بر خودکارآمدی و سازگاری تحصیلی دانش‌آموزان دارای اضطراب. فصلنامة روان‌شناسی تربیتی، 7(22)، 21-42.
احدی، حسن.، یوسفی‌لویه، مجید.، صالحی، مهدیه و احمدی، ابراهیم. (1388). مقایسة کارآمدی مداخلة عقلانی‌ ـ هیجانی‌ ـ ‌رفتاریِ گروهی با واقعیت‌درمانی گروهی در افزایش سلامت عمومی دانشجویان دختر. تحقیقات روان‌شناختی، 1(2)، 1-15.
استوار، نگار.، حسینی‌نسب، داوود و لیوارجانی، شعله. (1398). مقایسة میزان بی‌انضباطی دانش‌آموزان خوشه‌های مختلف تشکیل‌شده بر اساس طرح‌واره‌های شناختی ناسازگار اولیه و عملکرد خانواده. دوفصلنامة راهبردهای شناختی در یادگیری، 7(13)، 173-190.
به‌پژوه، احمد.، سلیمانی، منصور.، افروز، غلامعلی و غلامعلی‌لواسانی، مسعود. (1389). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان دیرآموز. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، 9(33)، 163-186.
جباری، ثریا و مصرآبادی، جواد. (1395). بررسی مقایسه‌ای دانش‌آموزان منضبط و دارای مشکل انضباطی ازلحاظ مؤلفه‌های عاطفه به مدرسه، صفات شخصیتی و عملکرد تحصیلی. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، 57، 71-84.
حاجی‌محمدی آرانی، میثم.، قربانی محمدآبادی، فاطمه.، نجاریان نوش‌آبادی، ابوالفضل.، دهقانی‌آرانی، اسما و قیصری، راحله. (1394). بررسی اثربخشی واقعیت‌درمانی گروهی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی و پرخاشگری دانش‌آموزان پسر [مقالة ارائه‌شده]. دومین کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و علوم‌انسانی. ترکیه، استانبول.
حبیبی، مجتبی.، مرادی، خدیجه.، پورآوری، مینو و صالحی، سمیه. (1394). بررسی میزان شیوع اختلالات رفتاری در دانش‌آموزان مقطع راهنمایی و متوسطة استان قم. مجلة تخصصی اپیدمیولوژی ایران، 11(1)، 56-63.
درتاج، فریبرز.، مصائبی، اسدالله و اسدزاده، حسن. (1388). تأثیر آموزش مدیریت خشم بر پرخاشگری و سازگاری دانش‌آموزان پسر 12-15ساله. فصلنامة روان‌شناسی کاربردی، 4(12)، 72-76.
دریسکول، پیتر. (1398). گام به گام تا مدرسة کیفی (ترجمة حسن ملکیان). سایة سخن. (اثر اصلی در سال 2005 چاپ شده است).
رفائی‌سعیدی، نسرین. (1398). پیامدهای روان‌شناختی سرطان پستان: مرور نظام‌دار، طراحی بستة درمانی پیشگیرانه و تعیین اثربخشی آن [رسالة دکتری]. دانشگاه فردوسی مشهد.
ساده، گلچهره. (1397). تأثیر آموزش واقعیت‌درمانی بر کاهش پرخاشگری و هیجانات منفی نوجوانان دختر [پایان‌نامة کارشناسی ارشد]. دانشگاه علم و فرهنگ، تهران.
سانتراک، جان. دبلیو. (1395). روان‌شناسی تربیتی (ترجمة شاهده سعیدی، مهشید عراقچی و حسین دانش‌فر). مؤسسة خدمات فرهنگی رسا. (اثر اصلی در سال 2008 چاپ شده است).
سپهری، آسیه.، مصرآبادی، جواد و زوار، نقی. (1391). بررسی مقایسه‌ای دانش‌آموزان منضبط و دارای مشکلات انضباطی ازلحاظ عملکرد خانواده [مقالة ارائه‌شده]. نخستین همایش ملی شخصیت و زندگی نوین. سنندج، دانشگاه آزاد اسلامی.
شیخ‌الاسلامی، علی و کریمیان‌پور، غفار. (1397). پیش‌بینی اشتیاق تحصیلی دانش‌آموزان بر اساس حمایت تحصیلی و جو روانی‌ ـ‌ اجتماعی کلاسی. راهبردهای شناختی یادگیری، 6(10)، 95-111.
صاحبی، علی. (1397). تئوری انتخاب در مدرسه (چاپ سوم). سایة سخن.
صاحبی، علی. (1398). مسئولیت‌پذیری، فضیلت گمشده. سایة سخن.
صاحبی، علی. (1394). همه چیز به خود تو بستگی دارد. فصلنامة تخصصی روزنه؛ ویژة سمینار تئوری انتخاب و کاربست‌ها، 1(3)، 7-9.
صاحبی، علی.، زالی‌زاده، محسن و زالی‌زاده، مسعود. (1394). تئوری انتخاب: رویکردی در جهت مسئولیت‌پذیری و تعهد اجتماعی. رویش روان‌شناسی، 4(11)، 113-133.
فتحی‌آذر، اسکندر. (1396). روش‌ها و فنون تدریس. انتشارات دانشگاه.
قدیمی‌مقدم، گویا و مصرآبادی، جواد. (1396). فراتحلیل پیامدهای برنامه‌های مداخله‌ای اصلاح رفتار بر بی‌انضباطی. فصلنامة نوآوری‌های آموزشی، 16(64)، 57-76.
کولیکان، هیو. (1397). آمار و روش‌های پژوهش در روان‌شناسی (ترجمة علی دلاور، داود عرب قهستانی و سیاوش جمالفر). انتشارات رشد. (اثر اصلی در سال 2009 چاپ شده است).
گراوتر، اف. ج. و فورزانو، ال. بی. (1396). روش‌های تحقیق برای علوم رفتاری (ترجمة اکبر رضایی). نشر فروزش. (اثر اصلی در سال 2009 چاپ شده است).
گلسر، ویلیام. (1398). تئوری انتخاب برای والدین و نوجوانان (ترجمة علی صاحبی). سایة سخن. (تاریخ انتشار به زبان اصلی ندارد).
گلسر، ویلیام. (1397). تئوری انتخاب: درآمدی بر روان‌شناسی امید (ترجمة علی صاحبی). سایة سخن. (تاریخ انتشار به زبان اصلی ندارد).
محسن‌زاده، فرشاد.، جهانبخشی، زهرا و کشاورز افشار، حسین. (1394). تأثیر واقعیت‌درمانی بر کاهش سهل‌انگاری تحصیلی دانش‌آموزان. مطالعات روان‌شناسی بالینی، 5(19)، 203-220.
مصرآبادی، جواد.، پیری، موسی و استوار، نگار. (1392). بررسی تنوع بی انضباطی‌های دانش‌آموزان از دیدگاه معلمان مدارس متوسطة شهر تبریز. نوآوری‌های آموزشی، 12(48)، 111-126.
میرشاهی، فاطمه. (1393). اثربخشی واقعیت درمانی گروهی بر مسئولیت‌پذیری دانش‌آموزان دورة متوسطه [پایان‌نامة کارشناسی ارشد]. دانشگاه آزاد واحد مرودشت.
ناصری، اسماعیل.، سهرابی، فرامرز.، برجعلی، احمد و فلسفی‌نژاد، محمدرضا. (1394). اثربخشی طرح‌واره‌درمانیِ دو وجهی در درمان وابستگی به هروئین همبود با اختلال شخصیت ضداجتماعی. فصلنامة مطالعات روان‌شناسی بالینی، 5(18)، 75-97.
نوفرستی، اعظم و حسن‌آبادی، حمیدرضا. (1397). تحلیل داده‌ها در طرح‌های آزمایشی تک‌آزمودنی. رویش روان‌شناسی، ۷(۱۲)،۲۹۱-۳۰۶.
نیروزاده، شهربانو.، یوسفی، فریده.، فولادچنگ، محبوبه و حسین‌چاری، مسعود. (1396). اثربخشی آموزش مبتنی بر رویکردهای نظریة انتخاب و رفتاردرمانی عقلانی‌ ـ ‌هیجانی بر انگیزش پیشرفت تحصیلی و دشواری تنظیم هیجان. دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 18(2)، 37-50.
ووبلدینگ، رابرت. (1398). واقعیت‌درمانی برای قرن بیست و یکم (ترجمة علی صاحبی و حسین زیرک). سایة سخن (اثر اصلی در سال 2013 چاپ شده است).
یدالهی‌صابر، فاطمه.، ابراهیمی، محمد اسماعیل.، زمانی، نرگس و صاحبی، علی. (1398). تعیین اثربخشی آموزش تئوری انتخاب بر مسئولیت‌پذیری و امیدواری دانشجویان دختر. دوفصلنامة علمی ـ پژوهشی شناخت اجتماعی، 8(1)، 165-174.
Aloe, A. M., Shisler, S. M., Norris, B. D., Nickerson, A. B., & Rinker, T. W. (2014). A multivariate meta-analysis of student's misbehaviour and teacher burnout. Educational Research Review, 12, 30-44.
Bechuke, A., & Debeila, J.R. (2012). Applying choice theory in fostering discipline: managing and modifying challenging learner's behaviours in south african schools. International Journal of Humanities and Social Science, 2(22), 240-255.
Behmanesh, Z., Kheramine, Sh., & Ramezani, Kh. (2021). The effect of choice theory-based group training on cognitive emotion regulation and parent-child relationship in male adolescents. Iran J Health Sci, 9(1), 12-21.
Blandford, S. (2005). Managing discipline in schools. Taylor & Francis e-Library,
Darbai, M. (2015). Study of efficiency of teaching choice theory and reality therapy courses on increasing intimacy among irreconcilable wives. Welfare and Rehabilitation University, 10(5), 81-99.
Ferguson, C. J. (2009). An effect size primer: a guide for clinicians and researchers. Professional Psychology: Research and Practice, 40(5), 532-538.
Fisher, W. W., Kelley, M. E., & Lomas, J. E. (2003). Visual aids and structured criteria forimproving visual inspection and interpretation of single-case designs. Journal of AppliedBehavior Analysis, 36, 387-406.
Gabriel, E. & Matthews, L. (2011). Choice theory; an effective approach to classroom discipline and management. The Journal of Adventist Education,73(3) 20-23.
Gast, D. L. (2005). Visual analysis of graphic data. In G. Sugai & R. Horner (Eds.), Encyclopedia of behavior modification and cognitive behavior therapy: Educational applications (Vol. 3, pp. 1595–1599). Sage.
Irvine, J. (2018). A framework for comparing theories related to motivation in education. Research in Higher Education Journal, 35, 1-30.
Kiesner, J., & Kerr, M. (2004). Families, peers, and contexts as multipile determinants of adolescent problem behavior. Journal of Adolescence, 27, 493-495.
Lane, J. D., & Gast, D. L. (2014) Visual analysis in single case experimental design studies: brief review and guidelines. Journal of Neuropsychol Rehabil, 24 (3-4), 445-463.
Li, J. B., Bi, S. S., Willems, Y. E., & Finkenauer, C. (2021). The association between school discipline and self-control from preschoolers to high school students: A three-level meta-analysis. Review of Educational Research, 91(1), 73-111.
Loyd, B. (2005). The effects of reality therapy/choice theory principles on high school students' perception of needs satisfaction and behavioral change. International Journal of Reality Therapy, 25(1), 5-9.
Mabeus, D., & Rowland, K. D. (2016). Reality Therapy in a Middle School Setting: Altering a Student's Perception. Georgia School Counselors Association Journal, 23, 48-52.
National Center for Educational Statistics. (2004). Crime and safety in america's public schools: Selected findings from the school survey on crime and safety. National Center for Education Statistics. https://nces.ed.gov/pubs2004/2004370.pdf
Nurjanah, A.S., Sanyata, S., & Zatrahadi, M.F. (2020). The effectiveness of reality therapy in improving learning motivation and discipline. Psikopedagogia, jurnal bimbingan dan konseling, 9(2), 87-91.
Odebode, A. (2019). Causes of indiscipline among students as viewed by primary school teachers in nigeria. Mimbar Sekolah Dasar, 6(1), 126-140.
Passaro, P. D., Moon, M., Wiest, D. J., & Wong, E. H. (2004). A model for school psychology practice: addressing the needs of students with emotional and behavioral challenges through the use of an in-school support room and reality therapy. Journal of Adolescence, 39(155), 503–509.
Petra, J.R. (2000). The effects of a choice theory and reality therapy parenting program on children's behavior (No. 9989078) [Doctoral Dissertation, The Union Institute Graduate College]. https://search.proquest.com/openview/79aa0dc0900c3395b06518833fca7fa8/1?pq-origsite=gscholar&cbl=18750&diss=y
Radtke, L., Sapp, M., & Farrell, W. (1997). Reality therapy: A meta-analysis. International Journal of Reality Therapy, 17(1),4-9.
Rosaria, M, C. (2011). Pupil misbehaviour and classroom management: the impact of congruence [Doctoral Dissertation, University of Southampton]. https://eprints.soton.ac.uk/197497/.
Tauber, T.R. (2007). Classroom management: sound theory and effective practice. Greenwood Publishing Group.
Walter, S.M., Lambie, G.W & Ngazimbi, E.E. (2008). A choice theory counseling group succeeds with middle school students who displayed disciplinary problems. Middle Shool Journal, 40(2), 4-12.
World Health Organization. (2016). Adolescent mental health. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/adolescent-mental-health.