ایجاد شبکهٔ معناییِ مفاهیم کتاب‌های درسی ابتدایی به کمک رده‌بندی مردمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکدهٔ علوم‌انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

2 دانشیار گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشکدهٔ علوم‌انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال

چکیده

هدف از پژوهش حاضر ایجاد شبکهٔ معنایی مفاهیم در حوزهٔ آموزش‌وپرورش به کمک رده‌بندی مردمی است. این پژوهش ازنظر هدف کاربردی و ازنظر روش پژوهش تحلیل هم‌واژگانی است. این تحلیل به معنی ایجاد واژه ـ مفهوم در طراحی اصطلاح‌نامه و تبدیل آن به هستان‌شناسی است. بدین معنی که ابتدا متن‌ها، پیوندهای پیشنهادی و نیز اصطلاحات و کلمات درج‌شدهٔ کاربران در مرحلهٔ نخست به واژه ـ مفهوم تبدیل شدند. سپس، هم‌زمان با این فرایند، با ده نفر خبرهٔ این حوزه بر اساس نمونه‌گیری هدفمند مصاحبه شد. شش کتاب فارسی دورهٔ ابتدایی بخش اصلی موردمطالعه و مطالبهٔ این پژوهش از جامعهٔ آماری شرکت‌کننده در رده‌بندی مردمی‌اند. کاربران موردنظر تکمیل‌کنندگان برچسب‌های رده‌بندی مردمیْ 2۴۰ نفر از کارشناسان سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش‌اند که از میان آن‌ها 1۴۸ نفر مبتنی بر جدول مورگان انتخاب شدند. نتایج این طرح در نرم‌افزار «پارسر فارسی» و راورماتریس برای تحلیل واژگان و سپس در نسخهٔ ۵/۵ از پروتژ اجرا شد و با افزونه‌هایOntoGraf ،  OWLVizبازنمایی شد. رابطهٔ موردنظر به هفت دستهٔ کلی و همچنین 2۴ زیرمجموعه و 122 (نمونه) طبقه‌بندی شد.
 سلسله‌مراتب و روابط میان آن‌ها با استخراج مفاهیم تعیین شد و دانش معنایی و کلمات پرتکرار استفاده‌‌شدۀ کاربران و نیز صاحب‌نظران به رده‌بندی مردمی مشخص شد. استفاده از این روش در نظام‌مندکردن کتاب‌های درسی دورهٔ ابتدایی برای دسترسی دانش‌آموزان و معلمان به منابع در محیط وب کارایی دارد و همچنین ذخیره و بازیابی اطلاعات را تسهیل می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Developing a semantic network of concepts in primary school textbooks based on folksonomy

نویسندگان [English]

  • Parviz Gharāgozli 1
  • Zohre Mirhosseini 2
  • Zahrā Abāzari 2
1 PhD Candidate in Information science and epistemology at Islāmic Āzād University (North Tehran Branch), Tehran, Iran
2 (PhD), Islāmic Āzād University (North Tehran Branch), Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of the present study was to create a semantic network of concepts in the field of education with the help of folksonomy. The research was applied in terms of purpose and in terms of method it was a co-lexical analysis. This analysis means creating a word-concept in the design of the thesaurus and its conversion to the ontology. This means that first, the texts, the proposed links, as well as the terms and words inserted by the users were turned into the words - concepts. Then, at the same time with this process; 10 experts in the field were interviewed, based on the purposive sampling. Six Primary school Fārsi text books were the main part and the demands of this study from the research population, participating in the folksonomy. The related users were 240 experts of the Organization for Educational Research and Planning and among them 148 people were selected as the sample, based on the Morgan table. The results of this project were run in Fārsi parser and Rover matrices software for the lexical analysis and then they were inserted in the Protégé version5.5 and they were represented with OWLViz and OntoGraf plugins. The desired relationship was categorized into seven general categories, as well as 24 subcategories, and 122 (sample). The hierarchy and relationships among them were determined by extracting the concepts, and the semantic knowledge and repetitive words used by the users and the experts in the folksonomy were identified. Using this method is effective in systematizing the primary school textbooks, so that students and teachers could access the resources in the web environment. Also, it facilitates the storage and retrieval of information.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Representation of Knowledge
  • Retrieval of Concepts
  • Semantic Analysis
  • Semantic Network
  • Folksonomy
  • Ontology
ابراهیمی دهکردی، امیررضا. (1392). بررسی استفاده از دانش سامانه‌های آموزش الکترونیکی در سیستم‌های آموزش هوشمند به کمک شبکة معنایی [پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد]. دانشکدة کامپیوتر و فناوری اطلاعات، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان.
تقی‌زاده، رقیه. (1395). ارزیابی مقایسه‌ای قابلیت‌های رده‌بندی مردمی ویکی‌پدیا و رده‌بندی دیویی در سازمان‌دهی منابع تحت وب [پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد]. دانشگاه شاهد، تهران. 
رحمانی، مهدی. (1397). ترسیم و تحلیل شبکة هم‌رخدادی واژگان در مقاله‌های فصلنامة علمی ـ پژوهشی روان‌شناسی کاربردی. روان‌شناسی کاربردی، 12(1)، 127-141. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=476226
سبزی‌پور، مجید. (1387). کاربرد فولکسونومی در بازنمودن تصاویر دیجیتالی، رویکردی نوین در نمایه‌سازی کاربرمدار. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 11(2)، 143-160.
شریف، عاطفه. (1391). شناسایی و تحلیل ابعاد ساختاری و مفهومی فهرست سرعنوان‌های موضوعی فارسی در مقایسه با فهرست سرعنوان‌های موضوعی کنگره [پایان‌نامة دکتری]. دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکدة علوم تربیتی و روان‌شناسی.
صنعت‌جو، اعظم و فتحیان، اکرم. (1391). روش‌شناسی طراحی، ساخت و پیاده‌سازی هستی‌شناسی: رویکردها، زبان‌ها و ابزارها (مطالعة موردی طراحی هستی‌شناسی ASFAONT در حوزة کتابداری و اطلاع‌رسانی. نشریة کتابداری و اطلاع‌رسانی، 15(1)، 127-113.
عالی‌شأن کرمی، نادر.، حاجی زین‌العابدینی، محسن.، رداد، ایرج و قاضی میرسعید، جواد. (1396). کاربرد و نقش هستان‌شناسی در نظام‌های بازیابی اطلاعات زیست‌ پزشکی. مجلة انفورماتیک سلامت و زیست پزشکی، 4(4)، 327-340.
عصاره، علیرضا.، شادگار، بیتا و هراتیان‌نژادی، آزاده. (1393). وب‌معنایی: مفاهیم و تکنیک‌ها. انتشارات ارمغان.
علی‌احمد، مهرداد و شورستانی، حسین. (1373). ویژگی‌های بانک‌های اطلاعاتی در تحقیق و توسعه. اطلاع‌رسانی، 11(1)، 59-62.
قراگوزلی، پرویز. (1394). طراحی هستی‌شناسی در منابع آموزش‌وپرورش [پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد]. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال.
کریمی، المیرا. (1398). طراحی مدل مفهومی بازیابی اطلاعات مبتنی بر هستی‌شناسی: موردمطالعه پایگاه پایان‌نامه‌های پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران [پایان‌نامة دکتری]. پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
گودرزی، نصرت. (1400). مروری نظام‌مند بر توسعة هستی‌شناسی‌ها با استفاده از فولکسونومی. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 7(2)، 21-54.
محمدپور، معصومه.، مؤمنی، عصمت و علی‌پورحافظی، مهدی. (1395). بررسی میزان هم‌خوانی میان برچسب‌های مقالات حوزة کتابداری در پایگاه رده‌بندی مردمی سایت یولایک و توصیفگرهای اختصاص‌یافته به همان مقالات در پایگاه لیستا. مطالعات دانش‌شناسی، 2(8)،121-140.
نوروزی، مریم. (139۵). مقایسة کارآمدی اصطلاح‌نامه و هستی‌شناسی در بازنمون مفاهیم و روابط معنایی: مطالعة موردی اصطلاح‌نامة تحت وب ASIS و هستی‌شناسی طراحی‌شده [پایان‌نامة دکتری]. دانشکدة روان‌شناسی و علوم تربیتی، دانشگاه شیراز.
Bansal, R., & Chawla, S. (2016). Design and development of semantic web-based system for computer science domain-specific information retrieval. Perspectives in Science, 8, 330-333.
Bogers, T., & Peters, V. (2017). An in - depth analysis of tags and controlled metadata for book search. In iConference 2017 Proceedings (vol. 2, pp. 15-30). iSchools. https://hdl.handle.net/2142/98869.
Calaresu, M., & Shiri, A. (2015). Understanding semantic web: A conceptual model. Library Review, 64(1/2), 82-100.
Chen, Y. N., & Ke, H. R. (2013). An analysis of users' behaviour patterns in the organisation of information: A case study of CiteULike. Online information review, 37(4), 638 -656. https://doi.org/10.1108/OIR-05-2012-0086
Choi, Y., & Syn, S. Y. (2016). Characteristics of tagging behavior in digitized humanities online collections. Journal of the Association for Information Science and Technology, 67(5), 1089-1104.
Gildea, D., & Jurafsky, D. (2002). Automatic labeling of semantic roles. Computational linguistics, 28(3), 245-288.
Heckner, M., Mühlbacher, S., & Wolff, C. (2016). Tagging tagging: Analysing user keywords in scientific bibliography management systems. Journal of digital information (JODI), 9(2). https://jodi-ojs-tdl.tdl.org/jodi/index.php/jodi/article/view/246
Lee, D. H., & Schleyer, T. (2012). Social tagging is no substitute for controlled indexing: A comparison of Medical Subject Headings and CiteULike tags assigned to 231388 papers. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 63(9), 1747-1757.
Seki, K., Qin, H., & Uehara, K. (2010, June). Impact and prospect of social bookmarks for bibliographic information retrieval. In JCDL '10: Proceedings of the 10th annual joint conference on Digital libraries (pp. 357-360). Association for Computing Machinery. https://doi.org/10.1145/1816123.1816179.
Vander Wal, T. (2019). Folksonomy Coinage and Definition. http://vandewal.net/foloksono,y.html
Vander Wal, T. (2019). Explaining and showing broad and narrow folksonomies. http://www.vanderwal.net/random/entrysel.php?blog=1635. 
Yaguinuma, C. A., Afonso, G. F., Ferraz, V., Borges, S., & Prado Santos, M. T. (2011). Afuzzy ontology- based semantic data integration system. Journal of Information & Knowledge Management, 10(3), 285-299.